4 października 1872 roku cesarz Mutsuhito (zwany pośmiertnie cesarzem Meiji) dokonał uroczystego otwarcia pierwszej linii kolejowej (23.8 km) łączącej stację Shimbashi w Tokio ze stacją Jokohama w prefekturze Kanagawa. 100 lat później jego syn, cesarz Hirohito (zwany pośmiertnie cesarzem Showa), wziął udział w ceremonii upamiętniającej setną rocznicę powstania kolei w Japonii. Najnowsze obchody 150. rocznicy w dniu 14 października 2022 roku były także uświetnione obecnością cesarza. Cesarz Naruhito  był obecny podczas ceremonii odbywającej się na terenie Tokyo Station w hotelu Tokyo Station Hotel.

Transport kolejowy rozpoczął się w Japonii kilkadziesiąt lat później niż w Europie (pierwsza linia kolejowa pomiędzy Darlington i Stockton powstała w 1825 r. w Anglii), ale Japonia w krótkim czasie nadrobiła to opóźnienie i wkrótce stała się jednym z krajów wiodących w zakresie transportu kolejowego. Oryginalny budynek dworca Shimbashi (zaprojektowany przez amerykańskiego architekta Richarda P. Bridgensa) został zniszczony przez pożar podczas Wielkiego Trzęsienia Ziemi w Kanto w 1923 roku. W 2003 roku został on zrekonstruktowany z przeznaczeniem na muzeum historii kolejnictwa. Na terenie dworca wyeksponowane są fundamenty oryginalnego budynku, a także fragment peronu, przy którym ustawiono monument z cyfrą zero (0 km), który oznacza symboliczny początek linii kolejowych.

Pierwsze linie kolejowe były przedmiotem narodowej dumy i stworzyły podwaliny nowoczesnego państwa, które narodziło się w okresie Meji (1868-1912), po 220-letniej izolacji narodowej, a następnie rozwinęło się w okresie Taishō (1912-1926) i Shōwa (1926-1989). Koleje zawsze były tutaj popularne i ich znaczenie w Japonii jest wyjątkowe w skali światowej. Obecnie sieć kolejowa składa się z 30625 km torów, z czego 2664 km należy do sieci dużych prędkości, na których pociągi osiągają prędkość do 320 km/godz. W 2014 roku Shinkansen – japoński pociąg wielkich prędkości obchodził swoje 50-lecie. Tyle lat upłynęło od otwarcia pierwszej linii Tōkaidō Shinkansen. Została ona oddana do użytku w 1964 roku, w którym także odbyła się pierwsza olimpiada w Tokio. Sieć Shinkansena jest nadal rozbudowywania od Kyūshyū aż po Hokkaidō. 2016 roku zostało otwarte połączenie z Honshū do Hokkaidō. W bieżącym roku we wrześniu oddano do użytku 66-kilometrową linię Nishi Kyūshyū Shinkansen, łączącą prefektury Saga i Nagasaki. Nowa linia połączyła stację Takeo-Onsen w mieście Takeo w Saga i stację Nagasaki w mieście Nagasaki. W następnym etapie linia ta zostanie zcalona z powstałym w 2011 roku Kyūshū Shinkansen, łączącym Fukuokę na północy wyspy z Kagoshimą na południu. Japonia posiada także 44 z 50 najruchliwszych stacji na świecie (np. 1. Shinjuku – 1260 milionów ludzi rocznie; 2. Shibuya – 1090; 3. Ikebukuro (Tokio) – 910).

Znaczenie kolei w Japonii od początku wykraczało poza funkcję czysto komunikacyjną, ale odziaływały one na planowanie i rozwój miast, planowanie ośrodków rekreacyjnych, styl życia, a także na kulturę i sztukę. W związku z okrągłą rocznicą, w Tokyo Station Gallery odbywa się wystawa pt. „Sztuka i kolej – 150-lecie kolei w Japonii” (Art and Railway – 150th Anniversary of Railway in Japan; Tetsudō to bijutsu no 150-nen). Wystawa trwa od 8 października 2022 do 9 stycznia 2023.

 © zdjęcia E.M. Kido

 plakat wystawy w Tokyo Station Gallery