Sklepy w Ginza nie są bynajmniej symboliczne - są to przede wszystkim ogromne domy towarowe, a także mnóstwo innych sklepów, a wśród nich wiele eleganckich butików. Mimo, że współczesna Ginza zmieniła się bardzo od okresu Edō, a także Meiji i obecnie jest nowoczesnym centrum metropolii tokijskiej, to stanowi ona jednak mieszankę tradycji i nowego smaku, i można odnaleźć tutaj także, zwłaszcza w czasie weekendów, tradycyjną atmosferę sakariby². Na skutek rozwoju urbanistycznego miasta - wyodrębnienia się stref miejskich, pojawienia się skoncentrowanych wokół stacji kolejowych tematycznych ośrodków handlowych, oraz z powodu przeniesienia siedziby władz miejskich z sąsiadującej z Ginzą dzielnicy Marunouchi do Shinjuku - Ginza straciła nieco popularność wśród najmłodszej generacji, która woli Shibuya, Shinjuku czy Harajuku. Nadal jednak Ginza jest tłumnie odwiedzana, zwłaszcza przez młode, eleganckie kobiety oraz przez ludzi dojrzałych obojga płci, którzy tutaj dokonują zakupów, spacerują oraz spotykają się w restauracjach. W Ginza umawiają się także dystyngowane starsze panie, a na ulicach można spotkać wielu turystów. Istnieje kilka ulubionych miejsc spotkań, m.in. - przed głównym wejściem do domu towarowego Mitsukoshi, pod ścianą wystawową sklepu Wakō i pod zegarem Yūrakuchō Mullion. Punktem centralnym w Ginza jest skrzyżowanie Ginza 4-chōme, przy którym usytuowane są domy towarowe Mitsukoshi i Wakō, salon Nissan oraz, określany jako fashion tower lub media show budynek San'Ai Dream Center³. Usytuowana w samym centrum miasta, na skrzyżowaniu trzech linii metra oraz w odległości pieszej od stacji kolejowych Yūrakuchō i Shimbashi, Ginza jest wygodna, jeśli chodzi o dojazd środkami transportu miejskiego. Od wielu lat Ginza należy do moich ulubionych miejsc w Tokio. W soboty i w niedziele główna ulica Ginza - Chūō-dōri jest zamykana dla ruchu samochodowego i Ginza przekształca się w atrakcyjną dzielnicę dla pieszych⁴. Lubię przyjeżdżać tutaj nie tylko po zakupy, ale także po to, żeby pospacerować i zobaczyć, co znowu się zmieniło (a zmienia się stale), co jest nowego? Będąc w Ginza, wyczuwa się nie tylko tradycję, ale także swoistą równowagę pomiędzy kulturą i stylem tradycyjnym - japońskim oraz zachodnim. W tym pulsującym życiem centrum Japonii, czuje się historię i uczestniczy się w tworzeniu teraźniejszości.

Ginza była znana pod obecnym mianem od 1869 r., chociaż wiele razy zmieniał się jej zasięg oraz nazwy sąsiednich dzielnic. Pomnik na pamiątkę powstania Ginza znajduje się na przeciwko sklepu Tiffany na Ginza-dōri. Obecnie plan przestrzenny Ginza oparty jest na regularnej geometrycznej siatce ulic. Umożliwia on łatwą orientację nawet turystom, którzy mogą bez obawy poruszać się po dzielnicy, w której skoncentrowana została 400 letnia historia. Rozwój nowoczesnej Ginza nastąpił w okresie modernizacji Tokio, na początku okresu Meiji (1868-1912), w oparciu o Plan Przebudowy Miasta (tōkyō shiku kasei). Celem przebudowy Ginza od 1872 r., było stworzenie nowego wizerunku Japonii, jako nowoczesnego kraju, zasymilowanego z kulturą zachodnią. Wzdłuż ulic zbudowano budynki z elewacjami licowanymi cegłą i z kolumnadą, wzorowane na londyńskiej Regent Street. Ulice zostały wyposażone w chodniki, rzędy drzew oraz lampy gazowe. W 1903 r. pojawiły się tramwaje. Ponieważ jednak ceglane budynki, zaprojektowane przez brytyjskiego architekta Thomasa Watersa, okazały się niepraktyczne w odniesieniu do stylu życia mieszkańców, wkrótce zostały one, poprzez zmiany we wnętrzach, dodanie okien, itp., przystosowane do warunków japońskich. To był początek typowego podejścia Japończyków do kultury zachodniej - czerpania oraz adaptacji - zgodnie ze stylem życia i potrzebami. Ginza oraz sąsiadujące Kyōbashi i Nihonbashi były wtedy popularnymi miejscami, do których udawano się na spacery - ginbura⁵ i po zakupy. Stały się także tematem wielu ukiyo-e⁶ z tego okresu. Ginza znalazła się na trasie pierwszej linii kolejowej Tokaidō łączącej Jokohamę z Shiodome (Shimbashi). Stacja Shimbashi w Shiodome została otwarta w 1872 r., a kiedy w 1914 r. wybudowano stację Tokio, stała się ona początkową stacją na linii Tokaidō. Oprócz kolei, dogodnym w tym czasie środkiem transportu w rejonie Ginza i Nihonbashi były powozy. Kiedy w 1923 r., na skutek wielkiego trzęsienia ziemi Kantō (kantō dai shinsai) Ginza została zniszczona przetrwały jedynie ceglane budynki. Do 1930 r. Tokio zostało odbudowane. W oparciu o wzorce miast europejskich zrealizowano szerokie ulice, bulwary, parki, odbudowano mosty na rzece Sumida, przebudowano m. in. ulicę Shōwa-dōri, która przebiega przez Ginza.

W okresach Meiji i Taishō (1912-1926) Ginza prosperowała, a po odbudowie ze zniszczeń spowodowanych trzęsieniem ziemi, w okresie Shōwa Ginza zaczęła funkcjonować jako najbardziej reprezentacyjna w Japonii dzielnica handlowa. Wyróżniała się pięknymi budynkami z bogato zdobionymi elewacjami, ekskluzywnymi sklepami i restauracjami, a także ulicznym oświetleniem elektrycznym w postaci secesyjnych lamp i oświetleniem wystaw sklepowych. Do dzisiaj zachowały się historyczne budynki: jedyny budynek z okresu Taishō - Koransha (1926) - w stylu art-deco oraz późniejsze budynki - m.in. Yonei, w stylu neoromańskim (1929), Echigoya (1930), z dekoracjami art-deco i budynek Wakō (1931), zaprojektowany przez Jin Watanabe w stylu neorenesansowym, który stał się symbolem Ginzy. Ginza stała się także miejscem promowania mody zachodniej. Od ok. 1935 r. ulicami Ginzy przechadzały się modnie ubrane młode kobiety - moga⁷ i młodzi mężczyźni - mobo⁸.

Ze względu na swą przeszłość, do dzisiaj Ginza kojarzy się nie tylko z handlem, miejskim gwarem i rozrywką, ale także z elegancją i z tradycją. W czasie II wojny światowej Ginza została, z wyjątkiem paru fragmentów, totalnie zniszczona. Po wojnie została stopniowo odbudowana i po okresie ubogiej powojennej zabudowy i prowizorycznych sklepów, przywrócona została dawna jej świetność. Największy rozkwit przypadł na lata 80-te, kiedy to Japonia przeżywała okres bumu gospodarczego. Powstawały budynki, które przeszły do historii architektury 20 wieku, np.: Ginza Teatro (1987), budynek wielofunkcyjny zaprojektowany przez Kiyonori Kikutake oraz Nakagin Capsule (1971) i Wins Ginza (1990) - oba zaprojektowane przez Kisho Kurokawę.

Obecnie, spoglądając na sklepy, nie odczuwa się specjalnie panującego w Japonii kryzysu. Jednak załamanie gospodarcze przyczyniło się do zbankrutowania w 1999 r. jednego z domów towarowych w Ginza - Sōgo. Na skutek recesji, deregulacji i popularności sklepów z artykułami po obniżonych cenach, ucierpiały najbardziej nie tylko małe tradycyjne sklepiki, bo te w wielu wypadkach były w stanie przebranżowić się i przekształcić się np. w sklepy całodobowe - konbini, ale właśnie domy towarowe. Od 1993 roku, prawie wszystkie odnotowały spadek w dochodach. W drugiej połowie lat 90. domy towarowe zostały zmuszone do restrukturyzacji, do sformułowania nowatorskich koncepcji handlowych, do utworzenia nowych spółek.

W Ginza znajduje się obecnie sześć ogromnych domów towarowych: Mitsukoshi, Matsuya, Matsuzakaya, Hankyū, Seibu i Printemps, a poza tym wiele dużych sklepów, np. Melsa, sklepy znanych firm japońskich z długą tradycją - Wakō (wyroby jubilerskie, porcelana), Sembikiya (elegancko pakowane owoce), Shiseidō (kosmetyki), Kyūkyōdō (tradycyjne artykuły papierowe), Mikimoto (wyroby jubilerskie, zwłaszcza perły), Tenshōdō (modele pociągów), Itōya (wyroby papiernicze, artykuły kreślarskie, malarskie).

Elegancka Ginza posiada nie tylko domy towarowe, ale także ekskluzywne sklepy firmowe. Mimo wysokich cen, są one w Japonii popularne i w weekendy tłumy ludzi wypełniają salony Louis Vuitton, sklepy z biżuterią Tiffany, sklepy Gucci, Chanel, Prada, itp. Sklepy firmowe znajdują się zarówno w domach towarowych, jak i w osobnych budynkach. Sądzę, że odwiedzanie słynnych sklepów dostarcza przeżyć estetycznych nie tylko z racji walorów wzorniczych i jakościowych sprzedawanych tam wyrobów, ale także z powodu artystycznego wystroju wnętrz i najwyższej klasy architektury budynków. Przykładem interesującego butiku, który powstał w wyniku przebudowy fragmentu budynku domu towarowego Matsuya, jest sklep Louis Vuitton (2001). Posiada on fasadę ze specjalnego szkła warstwowego z nadrukiem, którego struktura pozwala na uzyskanie znakomitego efektu półprzezroczystej, efemeralnej powierzchni elewacji, zapowiadającej jakby niezwykłe przeżycia estetyczne czekające klientów po przekroczeniu progu. Podobną fasadę posiada sklep Vuitton w Nagoi (1999). Iluzjonistyczne, szklane elewacje oraz starannie dobrane materiały, charakteryzujące ostatnie tendencje w architekturze japońskiej, często są stosowane w przypadku architektury komercyjnej. Szklaną elewację w mlecznym odcieniu, posiada budynek mieszczący sklep Opaque (1999) zaprojektowany przez jedną z nielicznych kobiet-architektów w Japonii - Kazue Sejima. Szklane ściany osłonowe, na tle których świetnie rysuje się masywny kamienny portal, posiada sklep z biżuterią - Harry Winston. Nowy, wielofunkcyjny budynek firmy Shiseidō - Tōkyō Ginza Shiseidō Bld. (2000), zlokalizowany przy Chūō-dōri w Ginza 8-chōme, przedstawia próbę wyeksponowania symbolicznego wizerunku firmy. Projekt Ricardo Bofilla charakteryzuje poczucie harmonii i jedności pomiędzy architekturą elewacji oraz wystrojem wnętrz, osiągnięte dzięki starannemu doborowi materiałów i ich kolorystyki oraz oryginalnym projektom mebli i wyposażenia. Większość najnowszych budynków w Tokio, w tym również sklepy, reprezentuje styl modernistyczny i posiada wyrafinowane, oszczędne w środkach wyrazu wnętrza.

Szczególnie interesujący pod względem architektonicznym, wnętrzarskim oraz ze względu na wysoką jakość sprzedawanych w nim artykułów jest sklep Hermesa - Maison Hermes (2001), zaprojektowany przez włoskiego architekta Renzo Piano. Dziesięciopiętrowy budynek mieści także galerię, salę kinową i pomieszczenia biurowe. Budynek stwarza wrażenie latarni odbijającej zmiany pogody, symbolizującej przepływający czas i wprowadzający w nerwową atmosferę Ginzy nastrój spokoju i melancholii. Materiałem, który sprawił, że uzyskano wrażenie latarni są włoskie szklane bloczki, którymi pokryte są wszystkie ściany budynku. Niezwykłe jest to, że 13,000 bloczków szklanych posiada takie same wymiary kwadratowych boków - 428 mm, jak słynne apaszki Hermesa po złożeniu. Z ogrodu na tarasie ósmej kondygnacji, z zielenią i strumykiem, jest widok na umieszczoną na dziesiątej kondygnacji rzeźbę jeźdźca na koniu. Rzeźba stanowi odniesienie do historii firmy, która rozpoczęła się w 1837 r. od sprzedaży siodeł i akcesoriów do jazdy konnej. Wyroby te cieszyły się taką sławą, że w 1911 r. zamówiła je nawet japońska kawaleria. Od 1925 r. firma rozszerzyła swoją działalność, a obecnie sprzedaje także apaszki, rękawiczki, kapelusze, odzież, torby, buty, biżuterię, itp. Mimo, że towary są ekskluzywne i drogie, mają one wielu nabywców, gdyż na torby Kelly⁹ czeka się po złożeniu zamówienia ok. 5 lat. W Japonii panuje swoista obsesja na punkcie luksusowych wyrobów znanych marek i dlatego wiele firm posiada tutaj po kilka czy kilkanaście swoich sklepów. Japońscy klienci tak bardzo chcieli być pierwsi w nowo otwartym sklepie, że kolejka stała już wieczorem, dzień przed otwarciem sklepu. Architektura sklepu i sprzedawane wyroby Hermesa są najwyższej klasy. Budynek jest kwintesencją dobrego smaku, a sprzedawane wyroby, często ręcznie wykończone, wykonane i pokazane są w sposób zbliżony do perfekcji.

Dążenie do perfekcji w prezentacji oraz przywiązywanie dużej wagi do przedmiotów materialnych jest typowe dla kultury japońskiej. Ujawnia się ono nie tylko w ceremonii parzenia herbaty, w kompozycjach ikebany, w aranżacji zieleni w japońskich ogrodach czy w architekturze świątyń, ale także w czynnościach związanych z życiem codziennym - w podawaniu potraw, wręczaniu wizytówek, ceremonii rozdania świadectw na zakończenie szkoły podstawowej, czy w pakowaniu towarów w sklepach lub prezentów.

Ulice Ginza, jak i pobliskich Marunouchi i Yūrakuchō, charakteryzuje nastrój pośpiechu oraz tłok panujący wśród przechodniów złożonych z entuzjastów zakupów oraz sarariman¹⁰. Ale chwilę oddechu można znaleźć już w sąsiedztwie - w parku Hibiya, który, założony w 1903 r., stał się pierwszym w Tokio parkiem w stylu zachodnim.

1) nazwa pochodzi od mennicy produkującej srebrne monety (gin - srebro; za - mennica), która została przeniesiona do Ginzy z Sunbu (obecnie Shizuoka) w okresie Edō, w 1612 r. 2) dzielnica rozrywki, najruchliwszy rejon miasta, gdzie krzyżowały się szlaki komunikacyjne i różnego rodzaju działalność 3) wieża mody, pokaz mediów 4) Chuo-dori zamknięta dla ruchu samochodowego: w soboty 15-19 (październik), 15-18 (listopad-marzec), 15-19 (kwiecień-wrzesień); w niedziele odpowiednio 12-17, 12-17, 15-18 5) spacer po eleganckich ulicach w Ginza 6) dosłownie: obraz unoszącego się świata (uki - unosić; yo - świat; e - obraz). Drzeworyt japoński, który rozwinął się w okresie Edō. Tematem ukiyo-e były przede wszystkim sceny z życia codziennego, japoński krajobraz, teatr Kabuki, zawodnicy sumo, piękne kobiety 7) z ang. modern girl - modna dziewczyna 8) z ang. modern boy - modny chłopak 9) nazwa torby pochodzi od nazwiska aktorki amerykańskiej, a później księżnej Monaco - Grace Kelly 10) urzędnik; tutaj, także przedstawiciel klasy średniej; ciężko pracujący mężczyzna

Gazeta Klubu Polskiego w Japonii Nr 3 (24), czerwiec 2002