Amerykański artysta pochodzenia japońskiego Isamu Noguchi (1904-1988) przeszedł w swojej twórczości ciekawą drogę od rysunki i rzeźby do architektury krajobrazu. Wystawa pt. „Isamu Noguchi: From Sculpture to Body and Garden” (14.07.2018-24.09.2018), która miała miejsce w Tokyo Opera City Art Gallery zobrazowała poszczególne jej etapy. Noguchi był synem Japończyka – poety Yonejiro Noguchiego oraz Amerykanki – dziennikarki Lèonie Gilmour. Wpływ na jego twórczość związaną z filozofią przyrody miały studia w Paryżu oraz praktyka u rzeźbiarza Constantina Brâncuși, a także podróż do Chin, współpraca z tancerką i choreografem Marthą Graham oraz zetknięcie się z estetyką japońską, szczególnie z ogrodami Zen i z japońską ceramiką. Isamu Noguchi był malarzem i rzeźbiarzem, scenografem, projektantem mebli i lamp (stworzył słynne modernistyczne stoły inspirowane biomorfizmem oraz lampy Akari), a także architektem krajobrazu.

Na wystawie retrospektywnej z okazji 30. rocznicy śmierci artysty można było zaobserwować w jego twórczości związek pomiędzy ciałem ludzkim i naturą oraz sztuką. Pokazano szereg prac, z których niektóre (np. sześć prac z cyklu „Peking Drawings”) po raz pierwszy były eksponowane w Japonii. Na wystawie pokazano prace pochodzące m.in. z Isamu Noguchi Foundation and Garden Museum w Nowym Jorku oraz Isamu Noguchi Garden Museum Japan w Mure, Takamatsu, pref. Kagawa.

Wystawa była podzielona na cztery części. Pierwsza, „Dialog with the body”, zawierała wczesne rzeźby Noguchiego z 1930 i 1931 roku oraz rysunki tuszem na papierze z cyklu „Peking Brush Drawings” z tego okresu. Są to duże, wyraziste prace pokazujące postacie w ruchu. Poza tym na wczesny etap składają się także pierwsze projekty scenografii i kostiumów, które powstały podczas trwającej ponad trzydzieści lat współpracy artysty z Marthą Graham (1894-1991).

Część druga, „Reunion with Japan”, obejmowała czasy jego powojennej wizyty, a potem życia w Japonii, gdzie Noguchi poznał wielu twórców, m.in. architekta Yoshiro Taniguchiego (1904-1979) oraz artystę zajmującego się ceramiką i kaligrafią – Rosanjina Kitaōji (1883-1959). W tym okresie powstały jego prace ceramiczne, np. rzeźby z ceramiki Shigaraki, a także projekty z zakresu architektury wnętrz i krajobrazu. Noguchi współracował z Taniguchim przy projekcie budynku Shin-Banraisha na Uniwersytecie Keio (1951-52), zaprojektował także cenotaf upamiętniający ofiary bomby atomej w Hiroshimie (1952, nie zrealizowany). Z tego okresu pochodzą też projekty instalacji oświetleniowych – „Akari Ligth Sculpture”, które wynikły z inspiracji artysty tradycyjnymi lampionami, które zobaczył w prefekturze Gifu.

Część trzecia „Sculpturing of space – growing fascination with gardens” stanowiła prezentację za pośrednictwem oryginalnych modeli, rysunków oraz projekcji prac z dziedziny architektury krajobrazu, m.in. „Sunken Garden for the Chase Manhattan Bank Plaza” (1961-1964), „Sunken Garden for Beinecke Rare Book & Manuscript Library” w Yale University w Connecticut (1968) oraz „Japanese Garden at UNESCO Headquarters” w Paryżu. Na wystawie obejrzeć też można było ostatni projekt Noguchiego – „Moerenuma Park” (Moerenuma Kōen) w Sapporo. Artysta wykonał plan ogólny oraz model na krótko przed śmiercią w 1988 roku, a projekt został zrealizowany w 2005 roku. Projekty krajobrazu oparte na formach geometrycznych i inspirowane ogrodami japońskimi, odzwierciedlają fascynację artysty materiałami naturalnymi, takimi jak ziemia, kamień i woda.

Ostatnia, czwarta część wystawy „Communing with nature – stone sculptures”, zawierała ekspresyjne kamienne rzeźby, np. „Archaic” (1981, bazalt), „Mirrage” (1968, granit szwedzki). Wiele kamiennych rzeźb powstało w Mure, gdzie Noguchi używał lokalnego kamienia i gdzie posiadał swoje studio, w którym od 1999 roku znajduje się jego japońskie muzeum. Noguchi przekształcił dom i otoczenie w rzeźbiarki ogród krajobrazowy.

Isamu Noguchi był ciekawą postacią, twórcą rzeźbiącym przestrzeń, który poruszał się pomiędzy kulturami Wschodu i Zachodu. Jego oszczędne w środkach wyrazu dzieła, szczególnie meble, lampy i projekty krajobrazowe nadal wyglądają nowocześnie.

 ©zdjęcia E.M. Kido