Rozwój urbanistyczny dzielnicy Roppongi rozpoczął się w 2003 r., kiedy oddany został do użytku kompleks Roppongi Hills (Roppongi Hiruzu). Roppongi Hills, ze względu na różnorodność budynków, wielorakość ich funcji i szeroki wachlarz oferowanych usług – mieszkaniowych, rekreacyjnych i biurowych, określone zostało jako „miasto w mieście”. Mieści się tam kompleks kin, sklepy, restauracje i Hotel Grand Hyatt Tokyo. Roppongi Hills stały się także symbolem japońskiego przemysłu IT, ponieważ po oddaniu kompleksu do użytku swoje siedziby miały tam wiodące firmy technologii informatycznych, takie jak Rakuten, Livedoor i Yahoo Japan. Budowlą nadającą zespołowi charakter jest 238-metrowa „Mori Tower”, w której mieści się Mori Art Museum (otwarte 23 kwietnia 2003 r.). Wraz z otwarciem w 2007 r. następnych dwóch dużych galerii sztuki – National Art Center (otwarte 21 stycznia 2007 r.) oraz Suntory Museum of Art (otwarte 30 marca 2007 r.), które zostało zlokalizowane w nowym kompleksie urbanistycznym Tokyo Midtown (Tōkyō Middotaun), utworzony został na Roppongi geometryczny trójkąt – jeden z najważniejszych ośrodków kulturalnych w Tokio, który nazwano “Art Triangle Roppongi” (Artystyczny trójkąt Roppongi). Tutaj miłośnicy sztuki mogą delektować się jej różnymi gatunkami, począwszy od tradycyjnej sztuki japońskiej, poprzez zachodnich impresjonistów, a skończywszy na sztuce najnowszej.

Wszystkie trzy galerie są także dziełami sztuki same w sobie – zaprojektowane przez znane firmy i znanych architektów, stanowią kontynuację licznych dzieł współczesnej architektury zlokalizowanych w Tokio. 53-piętrowa wieża „Mori Tower” (Mori Tawā), w której na 52 i 53 piętrach mieści się Mori Art Museum (Mori Bijutsukan), została zaprojektowana przez amerykańską firmę Gluckman Mayner Architects. Muzeum posiada wejście w kształcie stożka – “Museum Cone”, pokryte przeziernym szkłem, które stanowi nie tylko element organizacyjny w cyrkulacji budynku, ale także wprowadza w atmosferę galerii sztuki już na poziomie terenu. National Art Center Tokyo (Kokuritsu Shin-Bijutsukan), liczące 45,000 m², jest największym museum w Japonii. Nie posiada stałej kolekcji, lecz stanowi miejsce różnych ekspozycji czasowych. Zaprojektowane zostało przez architekta Kisho Kurokawę. Ponieważ muzeum jest obiektem doskonale funkcjonalnie przystosowanym do pomieszczenia kilku dużych wystaw, określa się je jako “gigantyczna machina wystawowa”. Dla zrównoważenia tego technologicznego image’u, fasada wykonana z prześwitującego szkła posiada kształt łagodnie falującej kurtyny. Architekt Kengo Kuma zaprojektował z kolei 6-pietrową bryłę trzeciego museum – Suntory Museum of Art (Santorī Bijutsukan) – bedącego częścią budynku “Galleria” w zespole Tokyo Midtown. Muzeum to charakteryzuje się minimalistycznym podejściem do architektury. Surowe, prostopadłościenne formy wykonane są z drzewa, szkła i tradycyjnego papieru japońskiego – washi.

Mori Art Museum (2003)

Mori Art Muzeum wraz z galeriami i ośrodkami kulturalnymi wchodzi w skład Mori Arts Center (Mori Ātsusentā), które zajmuje 2 ostatnie kondygnacje „Roppongi Hills Mori Tower”. Elegancka konstrukcja drapacza chmur stanowi obecnie jeden z wyróżniających się elementów w krajobrazie aglomeracji tokijskiej (fot. 1). Budynek muzeum zbudowany ze stali, szkła i piaskowca zawiera cztery duże galerie oraz dwie mniejsze, poświęcone sztuce i technologii, wydzielone przegrodami ze szkła na 53 piętrze, a także trzy mniejsze galerie na 52 piętrze oraz eliptyczną konstrukcję formułującą wejście. Przezroczysty stożek wejścia jest zbudowany na osi wschód-zachód, która jest zasadniczym elementem organizującym bryłę budynku. Goście odwiedzający muzeum mogą przyjechać z poziomu B2F, na którym znajduje się tradycyjny ogród japoński, lub z poziomu B1F, na którym znajdują się sklepy, bądź też z poziomu 1F, a także z głównego placu na poziomie 2F. Następnie mogą wjechać na poziom 3F i przejść po szklanym moście wejściowym do holu muzeum (fot. 2). W części zwanej „Muzeum Cone”, która stanowi przykład znakomitej integracji architektury i konstrukcji, znajduje się pion wind i spiralne schody. Oryginalna szklana fasada stożka, wieczorem delikatnie podświetlona, może o zmroku kojarzyć się z tradycyjnymi japońskimi papierowymi lampionami. Galerie na 53F są zaaranżowane centralnie wokół atrium, tworząc siatkę przenikających się wzajemnie przestrzeni sprzyjających kontemplacji. Pierwszym dyrektorem muzeum był David Elliott, który zrezygnował ze swojej funkcji po pięciu latach. W czasie pełnienia przez niego funkcji dyrektora, w Mori Art Museum odbyło się szereg wybitnych, a czasem nawet kontrowersyjnych wystaw, które ożywiły tokijski świat sztuki i spowodowały, że Roppongi zostało uznane za źródło kultury. Obecnie dyrektorem jest Fumio Nanjō. Do Międzynarodowego Komitetu Doradczego należą znakomite osobistości ze świata muzealnictwa: David Elliott, dyrektor Istanbul Modern; dr. Wenzel Jacob, dyrektor Kunst-und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland w Bonn; dr. Glenn D.Lowry, dyrektor Museum of Modern Art w Nowym Jorku; Alfred Pacquement, dyrektor Musee National d d'Art Moderne w Centre National d d'art et de Culture Georges Pompidou w Paryżu; Norman Rosenthal, sekretarz wystaw w Royal Academy of Arts w Londynie; prof-Dr.Peter-Klaus Schuster, dyrektor generalny Staatliche Museen w Berlinie; Nicholas Serota, dyrektor Tate Gallery w Londynie oraz Takashina Shuji, dyrektor Ohara Museum of Art w Kurashiki.

Oprócz muzeum i galerii, Mori Arts Center zawiera także Roppongi Academy Hills, Roppongi Hills Club, sale zebrań i obserwatorium – Tokyo City View, które pozwala na obejrzenie 360˚ panoramy Tokio z wysokości 250 m. Nie tylko muzeum, ale także krajobraz urbanistyczny w Roppongi Hills zawiera dzieła sztuki, które stanowią kolorowe akcenty i podkreślają jego rolę, jako centrum kultury. Prace te zostały wybrane przez pierwszego dyrektora Davida Elliotta. Znany architekt Fumihiko Maki zaproponował z kolei prace umieszczone w i wokół budynku TV Asahi. Shigeru Uchida współpracował z szeregiem projektantów nad projektami 11 specjalnie zaprojektowanych ławek oraz przystanku autobusowego, znajdującego się na głównej ulicy Roppongi Hills rozciągającej się na długości 400 m – Keyakizaka-dōri. W Roppongi Hills mieści się szereg różnych instytucji, jak np.: Holywood Beauty Plaza, Hotel Grand Hyatt Tokyo, rezydencje Roppongi Hills, Keyakizaka Complex, Toho Cinemas Roppongi Hills, Roppongi Hills Arena, TV Asahi i Mori Garden.

Roppongi Hills stały się niewątpliwie tym, co było zamierzeniem właścicieli – Minoru i Yoshiko Mori (Mori Building Company) – przykładem tego, jak powinien wyglądać nowoczesny wielofunkcyjny kompleks urbanistyczny. Założycielem firmy Mori Building był Taikihirō Mori, który w 1991 i 1992 był najbogatszym człowiekiem na świecie. Obecnie firma należy do jego synów – Minoru i Akiry. CEO firmy jest obecnie Shingo Tsuji.

Mori Art Museum stało się wielkim sukcesem. Fumio Nanjō podjął inicjatywę kupowania dzieła sztuki młodych artystów i w ten sposób sposorowania ich twórczość. W muzeum nie ma stałej ekspozycji, ale poprzez cykl różnorodnych ekspozycji stara się stymulować życie artystyczne w Tokio.

 Fot. 1 Budynek „Mori Tower”

 Fot. 2 Wejście do Mori Art Museum

National Art Center Tokyo (2007)

W następnym muzeum zlokalizowanym w dystrykcie Roppongi, na przedłużeniu ulicy wiodącej z Roppongi Hills i w pobliżu stacji Nogizaka – The National Art Center (NAC), podziwiać można różne rodzaje sztuki japońskiej oraz zachodniej, począwszy od Impresjonistów aż do sztuki nowoczesnej. NAC jest obecnie największym japońskim muzeum i jedynym, które gościć będzie tylko czasowe i wizytujące wystawy sztuki. Dyrektorem Narodowego Centrum Sztuki jest Hideki Hayashida. Budynek Centrum posiada wyróżniającą się elewację w kształcie fali, wykonaną ze szkła nie przepuszczającego bezpośrednio światła oraz promieni ultrafioletowych. Podobną elewację – szklaną ścianę kurtynową – zaprojektował także Kisho Kurokawa dla mieszczącego się na przeciwko budynku biblioteki. W ten sposób oba budynki – stary i nowy posiadają wizualny łącznik (fot. 3). Wejście do NAC wiedzie przez gigantyczny szklany stożek, formę często stosowaną przez Kurokawę w jego wielu projektach muzealnych. W obszernym holu znajdują się także formy stożków odwróconych do góry nogami, ciągi ruchomych schodów i piony przeszklonych wind – jest to wyraźnie przestrzeń organizacyjna, zapewniająca wejście do kolejnych galerii (fot. 4). Budynek zawiera 2,000 m² powierzchni wystawowej bez kolumn, która może być podzielona ścianami działowymi na dowolne przestrzenie. W National Art Center znajdują się także biblioteka, audytorium, kawiarnia, sklep, oraz ogród na dachu. Po otwarciu, wiosną 2007 r. odbywała się w NAC interesująca wystawa dzieł Moneta wypożyczonych z Musée d’Orsay w Paryżu (fot. 5). National Art Center jest zarówno przykładem znakomitej japońskiej współczesnej architektury jak i udanej galerii sztuki, która gościć może kilka wystaw równocześnie i która z pewnością odgrywa już istotną rolę w życiu kulturalnym metropolii tokijskiej. Kiedy otwierano NAC, spodziewano się 1.5 milionów zwiedzających. Liczba ta została osiągnięta już sierpniu 2007 r. Sama tylko wystawa Moneta zgromadziła 700,000 osób. Można zatem powiedzieć, że następny z wierzchołków „trójkąta” znakomicie wypełnia swoje zadanie.

Fot. 3 Budynki National Art Center i biblioteki

Fot. 4 Hol wejściowy NAC

Fot. 5 Plakat wystawy dzieł Moneta

Suntory Museum of Art (2007)

Suntory Museum of Art mieści się w wielofunkcyjnym kompleksie w Roppongi – Tokyo Midtown. Tokyo Midtown usytuowane jest w samym sercu Tokio, w niedużej odległości od Ginzy, Marunouchi, Shibuya i Aoyama (fot. 6). Nowy kompleks miejski został zbudowany na obszarze 10 ha, które należały do dawnej Agencji Samobrony (Bōecho), a wcześniej, w okresie Edo (1603-1868) mieściła się tam rezydencja rodziny Mori. Projekt Tokyo Midtown, który został zrealizowany przez developera Mitsui Fudosan, został oparty na koncepcji zakładającej stworzenie ośrodka, który określono trzema słowami: „gościnność, różnorodność i zieleń”. Koncepcja „gościnności”, nawiązująca do tradycyjnej gościnności japońskiej nakazującej powitać gościa z otwartymi ramionami, jest realizowana przez specjalnie przygotowanych do tego pracowników oraz poprzez stworzenie dostępu „bez barier” oraz przez zapewnienie bezpieczeństwa. „Różnorodność” wyraża się w szerokiej gamie usług, które są dostępne w kompleksie oraz w zróżnicowaniu form architektury i wystroju wnętrz, kolorów i materiałów (fot. 7). W Tokyo Midtown mieści się luksusowy Hotel Ritz-Carlton (zajmujący od 47 do 53 piętra „Midtown Tower”), 130 sklepów i restauracji, centrum medyczne – wywodzący się z USA Johns Hopkins Hospital, a nawet salon piękności dla czworonogów oraz nowoczesne apartamenty, biura – w tym siedziba Fujiifilm Holdings Corp., Fuji Xerox i Konami Corp., centrum projektowania oraz muzeum (fot. 8). Sklepy i restauracje mieszczą się w pięcio-kondygnacyjnym budynku „Galleria”, gdzie na powierzchni 73,000 m² znajdują się m.in. pierwsza w Japonii restauracja Terence Conrana, winiarnia oferująca wina Francisa Forda Coppoli oraz amerykańska firma z najwyższej jakości produktami żywnościowymi – Dean & DeLuca. Dominującą budowlą jest 248-metrowa, 54-piętrowa „Midtown Tower” – obecnie najwyższy budynek w Tokio (ale nie w Metropolii Tokijskiej; najwyższym budynkiem w Metropolii jest „Yokohama Landmark Tower”; 1993 r.; 295.8 m, natomiast w całej Japonii najwyższy jest „Abeno Harukas” w Osace; 2014; 300 m). W budynku mieszczą się pomieszczenia biurowe, mieszkania, a najwyższe piętra zajmuje pierwszy w Tokio, pięciogwiazdkowy Ritz-Carlton Hotel. Hotel posiada m.in. spa o powierzchni 2,000 m² oraz klub fitness. Po obu stronach wieży znajdują się dwa budynki – 25-piętrowy, mieszkaniowo-biurowy „Midtown East” oraz 13-piętrowy biurowiec – „Midtown West”. Kompleks otoczony jest parkiem „Midtown Garden” (fot. 9) oraz tradycyjnym ogrodem japońskim – „Hinokichō”. Od strony Gaien Higashi-dōri znajduje się atrakcyjna zadaszona przestrzeń publiczna z dostępem do stacji metra i kondygnacji podziemnych (fot. 10, fot. 11).

Suntory Museum of Art od początku swojego istnienia (zostało założone w 1961 r.) było zadedykowane przynoszeniu radości w postaci dostarczania publiczności „sztuki w życiu”. Koncepcja muzeum w Roppongi – „sztuka bez granic, napotkane piękno”, jest realizowana poprzez wystawianie sztuki z różnych okresów i miejsc na świecie bez ograniczeń, aby spowodować, że publiczność zacznie dostrzegać piękno także w sztuce stosującej nowe środki wyrazu. Suntory posiada własną kolekcję, na którą składa się ok. 3,000 dzieł sztuki, które wyrażają koncepcję galerii – „sztuka w życiu”, ale zawsze tylko część z niej jest wystawiona. Nowy budynek posiada 1,000 m² powierzchni wystawowej – dwa razy tyle, ile poprzednio muzeum posiadało w Akasaka. Architekt Kengo Kuma zrealizował założenie w oparciu o koncepcję „japońskiego modernizmu” (fot. 12). Z jednej strony stylistyka budynku jest nowoczesna, oszczędna, a z drugiej widać wpływ tradycyjnej architektury japońskiej. Wnętrza są stonowane, wykończone naturalnym drewnem, a zastosowanie tradycyjnego papieru washi powoduje, że delikatnie podświetlone tworzą ciepłą atmosferę, charakterystyczną dla tradycyjnego japońskiego budownictwa (fot. 13). Oprócz powierzchni wystawowej, znajduje się tam również tradycyjne pomieszczenie do ceremonii herbaty – chashitsu, które zostało przeniesione ze starego budynku i zrekonstruowane, a także kawiarnia, sklep z upominkami i sala wykładowa.

              W Tokyo Midtown znajduje się również „Design Sight 21_21” – galeria połączona z warsztatami artystycznymi, stworzona przez słynnego projektanta mody Issey Miyake oraz znanego architekta Tadao Ando. Budynek zaprojektowany przez Ando znajduje się na skraju parku i posiada 1,700 m² powierzchni, którą zajmują dwie galerie i kawiarnia (fot. 14). Staranność o detale i wysoki poziom wykonania, zastosowanie drogich materiałów i troska o zaspokojenie potrzeb konsumenta widać we wszystkich fragmentach Tokyo Midtown – na kolejnych kondygnacjach nadziemnych – komercyjnych, biurowych, hotelowych, a także na kondygnacjach podziemnych, które zapewniają połączenie kompleksu ze stacjami metra. Korytarze podziemne odbiegają od stereotypu tokijskiego – są przestronne, ciekawie oświetlone i urozmaicone (fot. 15).

Kompleks Tokyo Midtown został zrealizowany przez Mitsui Fudosan, firmę, która współpracowała z szeregiem partnerów: projekt jest autorstwa firm Nikken Sekkei i Skidmore, Owings & Merrill, za architekturę krajobrazu była odpowiedzialna firma amerykańska EDAW, Suntory Museum of Art zaprojektował Kengo Kuma, a projekt kompleksu handlowego Galleria był opracowany przez firmę z Colorado – CommArts. Nowy kompleks stał się jeszcze jednym symbolem rejonu Roppongi, który gwałtownie zmienia się i odchodzi od swojego dawnego image’u – popularnego miejsca rozrywki.

              Roppongi stało się terenem, na którym realizowana jest filozofia Minoru Mori i innych wielkich developerów, która wyraża potrzebę połączenia Tokio, a poprzez Tokio także całej Japonii – ze światem. Nowe kompleksy urbanistyczne charakteryzuje nowoczesna architektura stworzona przez japońskich i zagranicznych projektantów, najlepsze hotele, najlepsze marki sklepów, restauracji i różne usługi przeznaczone dla określonych klientów – elity, ludzi biznesu oraz innych, których nie zniechęcają wysokie ceny. Dla szerszej społeczności przeznaczone są muzea. A pozostałe elementy służą do stworzenia nowego image’u Tokio – miasta globalnego, takiego jak Nowy Jork, Londyn i Paryż.

 Fot. 6 Widok na Tokyo Midtown

 Fot. 7 Główne wejście do Tokyo Midtown    

      Fot. 8 Kondygnacje handlowe w Tokyo Midtown

Fot. 9 Park Midtown Garden

Fot. 10 Przestrzeń publiczna

Fot. 11 Bambusy, szkło, drewno, ceramika i stal

Fot. 12 Suntory Museum of Art

Fot. 13 Wejście do Suntory Museum of Art

Fot. 14 Spadziste dachy budynku „Design Sight 21_21”

Fot. 15 Rzeźba w podziemnym holu łączącym sie z korzytarzem prowadzącym do metra

Dalszy ciąg - Toranomon Hills (2014)

Inne kompleksy architektoniczno-urbanistyczne firmy Mori to Ark Hills (Āku Hiruzu; 1986) i Atago Green Hills (Atago Gurīn Hiruzu; 2001). Póżniejszym projektem zrealizowanym przez Mori było także Omotesando Hills (Omotesandō hiruzu; 2005). Jest to duży kompleks handlowy, oparty na module modernistycznej zabudowy mieszkalnej „Aoyama Apartments” (Aoyama apātomento; 1926-7) wzniesionej przez korporację Dōjunkai. Omotesando Hills zostało zaprojektowane przez Tadao Andō. Najnowszą dużą realizacją developerską Mori jest Toranomon Hills (proj. arch. Nihon Sekkei), który choć nie zawiera galerii, prezentuje także dzieła sztuki w ramach projektu wnętrz i otoczenia. Budynek o wysokości 247 m jest drugim co do wielkości w Tokio, po „Midtown Tower” (fot. 16). Najbardziej widoczna jest rzeźba „Roots” o wysokości 10 m, wykonana ze stali i pomalowana (fot. 17). Jej autorem jest artysta hiszpański Jaume Plensa. W holu wejściowym na pierwszej kondygnacji eksponowany jest gigantyczny obraz olejny w pięciu częściach pt. „Floating colors” młodego artysty japońskiego Satoshi Uchiumi. Na drugiej kondygnacji znajduje się dzieło artysty chińskiego Zhan Wanga pt. „Universe 29” wykonane ze stali nierdzewnej i wyeksponowane na czarnym stalowym panelu. Natępna praca artystki koreańskiej Sun K. Kwak pt. „Tiger’s Gate” jest bardzo dynamicznym dziełem powstałym przy użyciu farby i błony filmowej (fot. 18). Prace Toru Kamiya z Kioto, wykonane farbą akrylową na płótnie, są z kolei eksponowane na każdym z sześciu holów windowych na drugiej i trzeciej kondygnacji. Tak więc, poza butikowym hotelem Andaz, spa, biurami, sklepami i resturacjami, Toranomon Hills także oferuje najnowsze miejsce spotkania ze sztuką.  

Fot. 16 Budynek Toranomon Hills

Fot. 17  Rzeźba „Roots”

Fot. 18 „Tiger’s Gate

Ewa Maria Kido – architect, pracownik naukowy, doktor nauk technicznych w zakresie inżynierii i architektury. Pracowała kolejno – w Polsce w „Miastoprojekcie Gdańsk” i na Politechnice Gdańskiej oraz w Tokio w „Kisho Kurokawa Architects and Associates”, „Institute for Transport Policy Studies” i w Ambasadzie RP w Tokio. Obecnie pracuje w firmie konsultingowej „CTI Engineering Co. Ltd.” oraz wykłada na uniwersytecie Tokyo City University. Specjalizuje się w projektowaniu estetycznym infrastruktury i architekturze krajobrazu oraz prowadzi badania naukowe, m.in.na temat dworców kolejowych, estetyki mostów  i architektury współczesnej. Hobby: podróże, fotografia, moda i kosmetyki.