Piąta pora roku w Japonii

Od początku czerwca do połowy lipca – okres ten się waha w zależności od miejsca - na większości obszarów Japonii trwa pora deszczowa (tsuyu lub bayu). Na Okinawie pora deszczowa zaczyna się miesiąc wcześniej - na początku maja, a na Hokkaido w zasadzie nie występuje. W czasie pory deszczowej nie pada codziennie i są także dni słoneczne. Pogoda jest w sumie zróżnicowana, ponieważ występują dni, kiedy jest duża wilgotnośc powietrza, ale także takie, kiedy jest przyjemne, rzeźkie powietrze. Tak więc mimo tego, że jest więcej niż zazwyczaj dni deszczowych, pora deszczowa jest całkiem przyjemna i może być ulubioną porą roku w Japonii. Tsuyu to okres wczesnego lata, który jest odróżniany od okresu właściwego lata (natsu), zaczynającego się średnio w drugiej połowie lipca. Pora deszczowa, z siąpiącym deszczem i malowniczą mgłą może stanowić poetyckie tło dla japońskich ogrodów, parków, świątyń, lasów bambusowych i ścieżek hikingowych. Nie stwarza ona żadnej przeszkody w poznawaniu Japonii, a wręcz przeciwnie, oferuje dodatkowe atrakcje w postaci nostalgicznych widoków. Opady deszczu są niezbędne dla kultywacji ryżu oraz wypełnienia zbiorników wodnych, przygotowując je do upalnego lata.

Atrybutem pory deszczowej są teru teru bōzu – laleczki zrobione z papieru lub materiału, które wywieszane są na zewnątrz. Są to amulety, które wg tradycyjnych wierzeń mają siłę zatrzymywania deszczu. W czasie pory deszczowej jedną z atrakcji są pięknie kwitnące kwiaty – przede wszystkim hortensje (ajisai; (Fot. 1, Fot. 2)), a także irysy (hanashōbu; (Fot. 3, Fot. 4)). Japończycy uważają, że kwiaty te najładniej prezentują się w dni pochmurne, bo wtedy lepiej widać intensywność ich kolorów. Można powiedzieć, że ajisai są symbolem pory deszczowej. Do znanych miejsc niedaleko Tokio, gdzie rosną wyjątkowo okazałe ajisai, należą świątynie i chramy w Kamakura – Meigetsu-in, Hase-dera i Gongoro-jinja. Piękne hortensje można zobaczyć także z pociągu linii Hakone Tozan Tetsudō-sen, na trasie Hakone Yumoto – Gora. W tym roku, od 25 czerwca do 13 lipca kwiaty rosnące wzdłuż tej trasy będą wieczorem podświetlane. Z kolei irysy rosną w Tokio m.in. w ogrodzie przy chramie Meiji.

Początek pory deszczowej, czyli średnio początek czerwca, przynosi zmianę uniformów szkolnych oraz przepisowego wyglądu pracowników korporacji. Zmiana mundurków ma długą tradycję; w okresie od 1 czerwca do 30 września uczniowie noszą mundurki letnie (natsu fuku), a od 1 października do 31 maja mundurki zimowe (fuyu fuku). W Japonii od 2005 r. jest propagowany przez Ministerstwo Środowiska (kankyō-shō) tzw. „cool biz”, czyli luźny styl ubrania, bez krawatów i lżejsze ubranie stosowne do temperatury w czasie upalnego lata oraz w związku z tym ustawienie klimatyzacji na wyższą niż dotychczas temperaturę – 28 stopni. Po Wielkim Katakliźmie z dnia 11 marca 2011 roku (Tōhoku-chihō Taiheiyō Oki Jishin ), w związku z potrzebą oszczędności energii elektrycznej po wyłączeniu elektrowni atomowych, rząd ogłosił „super cool biz”, w trakcie którego wysiłki zmierzające do oszczędności energii mają być podwojone.

Pora deszczowa stanowi malownicze tło wielu japońskich filmów, zwłaszcza melodramatów. Deszcz i mgła pokreślają przejściowość natury i wszelkiego istnienia, umożliwiają niedopowiedzenia, dodają tajemniczości i głębi opowiadanym historiom. Jednym z takich znanych filmów jest dramat z 2004 r. osnuty na motywie pory deszczowej – „Ima, ai ni yukimasu” („Teraz zdążam na spotkanie z wami”; ang. „Be with you”), wyreżyserowany przez Nobuhiro Doi, z Yūko Takeuchi w głównej roli (Fot. 5). Film zawiera wiele malowniczych scen oddających atmosferę i zwyczaje w czasie pory deszczowej w Japonii. Innym filmem jest „Tonari no Totoro” („Mój sąsiad Totoro”, ang. „My neighbor Totoro”), z 1988 r., w reżyserii Hayao Miyazakiego, w którym jedna z najpiękniejszych scen, kiedy Totoro czeka podczas deszczu na autobus, dzieje się w czasie pory deszczowej (Fot. 6).

Pora deszczowa stwarza atmosferę najlepiej odpowiadającą japońskiej estetyce i sposobowi odbioru rzeczywistości. Już nie wiosna, a jeszcze nie lato, taka przejściowa pora odzwierciedla stan przejściowy, nawiązujący do konceptu „ma”, który oznacza pauzę, przestrzeń, lukę, przestrzeń negatywną. Przetrzeń ma nie ma trójwymiarowych wymiarów, lecz wiąże się raczej z postrzeganiem emocjonalnym. Pora deszczowa jest w tym kontekscie doświadczeniem świadomości miejsca i czasu wraz z jego atrybutami. Kwiaty ajisai i shōbuhana, podobnie jak kwiaty wiśni (sakura) są przemijającym pięknem, które choć w strugach deszczu przeminie, to za rok powróci.

Fot. 1

Fot. 2