Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego pozwala na uzyskanie w tym zakresie ochrony dzięki aktom prawa międzynarodowego, które umożliwiają harmonijne współistnienie systemów zabezpieczenia społecznego poszczególnych państw – służą one ochronie interesów osób przemieszczających się w celu podejmowania zatrudnienia i posiadających okresy zatrudnienia przebyte na terytorium różnych państw. W wypadku Polski i Japonii, podobnie jak w przypadku innych krajów nie będących w Unii Europejskiej, kwestie zabezpieczenia społecznego może uregulować umowa dwustronna. Przykładowo, Polska podpisała taką umowę z USA, Kanadą, Australią, a także z Koreą Południową (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej). Pomiędzy Polską i Japonią nie ma podpisanej umowy o zabezpieczeniu społecznym.

Wg MRPiPS umowy o zabezpieczniu społecznym obejmują takie świadczenia jak: świadczenia z tytułu starości (emerytury), świadczenia z tytułu niezdolności do pracy (renty inwalidzkie), świadczenia z tytułu śmierci żywiciela rodziny (renty rodzinne), świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, świadczenia chorobowe (zasiłki chorobowe); a jeżeli obie strony wyrażą taką wolę, także świadczenia zdrowotne, zasiłki rodzinne, zasiłki z tytułu bezrobocia. Umowy te poprawiają sytuację świadczeniobiorców w zakresie możliwości nabywania prawa do świadczeń z zabezpieczenia społecznego, gdyż gwarantują ochronę ubezpieczeniową wszystkim osobom objętym zakresem podmiotowym danej umowy. Dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym powodują, że podejmowanie przez polskich obywateli pracy w państwach związanych z Polską taką umową zawsze pozytywnie skutkuje w zakresie nabywania prawa do świadczeń z zabezpieczenia społecznego.

Polonia w Japonii jest mniej liczebna niż w USA, Kanadzie czy Australii, ale liczba Polaków w Kraju Kwitnącej Wiśni stale rośnie, dlatego podpisanie takiego porozumienia pomiędzy Polską i Japonią wydaje się niezbędne w celu zapewnienia zabezpieczenia społecznego zarówno Polakom mieszkającym w Japonii jak i Japończykom mieszkającym w Polsce. W tym kontekście kwestią szczególnie istotną jest uregulowanie przepisów dotyczących świadczeń emerytalnych. Obecnie jest tak, że jeśli ktoś płaci składki emerytalne w Japonii, a następnie przed zakończeniem okresu wpłat (który trwa 10 lat) oraz zanim osiągnie wiek emerytalny (który wynosi tutaj 65 lat) wyjeżdża do Polski, nie może kontynuować opłacania tych składek w Polsce. Zgodnie z przepisami japońskimi, ma jedynie szansę otrzymać jednorazową refundację, jeśli o nią wystąpi, ale jest to symboliczna suma, która maksymalnie może wynieść dwieście kilkadziesiąt tysięcy jenów. Jeśli umowa dwustronna zostanie podpisana, to lata pracy przepracowane w obu krajach się sumują i po przepracowaniu wymaganej liczby lat oraz po osiągnięciu odpowiedniego wieku, jest się zakwalifikowanym do otrzymywania emerytury w Japonii lub w Polsce.

Redakcja portalu „Polonia Japonica” była inicjatorem rozpoczęcia starań przez polski rząd, które miały doprowadzić do podpisania dwustronnej umowy o zabezpieczeniu społecznym pomiędzy Polską i Japonią. W tym roku minie 6 lat od wysłania petycji i rozpoczęcia starań. Wielu Polaków w Japonii, a także ci, którzy wrócili do Polski jest zainteresowanych losami tej umowy. W związku z tym, że wiele osób podpisało naszą petycję w tej sprawie oraz obdarzyło nas społecznym zaufaniem, redakcja portalu „Polonia Japonica” jest nadal zainteresowana sprawą umowy..

20 lipca 2012 r. została wysłana przez redakcję petycja podpisana przez dużą część Polonii do szeregu instytucji państwowych [1] w sprawie podjęcia działań w celu podpisania dwustronnej umowy o zabezpieczeniu społecznym pomiędzy Polską i Japonią. Odpowiedzi polskich władz państwowych zostały opublikowane na portalu. W sprawę umowy zaangażował się Ambasador Cyryl Kozaczewski oraz Konsul Dominika Giordano. W dniu 21.05.2013 r. Premier Donald Tusk podpisał wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy i w dniu 28.05.2013 r. polski projekt został przekazany do Ambasady Japonii w Warszawie. Kwestia ta została poruszona podczas obrad w czasie spotkania premiera Tuska z premierem Abe w Warszawie w czerwcu 2013 r. i była również podnoszona w późniejszym czasie, podczas innych spotkań na wysokim szczeblu. Informacja ze strony japońskiej była taka, że po przeanalizowaniu całej sytuacji, po konsultacjach z podmiotami w Japonii i podmiotami japońskimi w Polsce oraz wobec faktu, że Japonia prowadzi negocjacje także z innymi krajami i że ma określone w tym względzie priorytety, w przypadku Polski nie ma wystarczających argumentów, żeby zaangażować się w negocjacje w takim stopniu, w jakim oczekuje tego Polska.

Wg informacji uzyskanych obecnie od Konsula Łukasza Osmyckiego, brak zainteresowania umową zostało wyrażone przez Japończyków na spotkaniu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W związku z powyższym, kierownictwo MRPiPS zadecydowało o odsunięciu negocjacji w czasie i usunięciu ich z bieżącej agendy. Pan Konsul sugeruje, że być może będzie okazja (np. przy wizycie wysokiego szczebla), aby do tematu powrócić. Obecnie sytuacja jest więc taka, że doprowadzenie do podpisania umowy o zabezpieczeniach społecznych wymagałoby dużych starań i determinacji ze strony polskiej, aby przekonać do niej Japończyków.

W związku z tym, że kwestia zabezpiecznia społecznego nie jest uregulowana prawnie, w interesie Polaków mieszkających w Japonii jest wyjaśnienie własnej sytuacji w odpowiednim, stosownym do miejsca zamieszkania urzędzie emerytalnym.

[1]

1. Władysław Kosiniak-Kamysz, Minister Pracy i Polityki Społecznej

2. Janusz Stańczyk, Dyrektor Departamentu Prawno-Traktatowego MSZ

3. Mirosław Gajewski, Dyrektor Departamentu Konsularnego MSZ

4. Maciej Szymański, Dyrektor Współpracy z Polonią MSZ

5. Tomasz Łukaszuk, Dyrektor Departamentu Azji i Pacyfiku MSZ

6. Cyryl Kozaczewski, Ambasador RP w Tokio

7. Dominika Jakimowicz, Konsul RP w Tokio

8. Henryka Bochniarz, Prezes Stowarzyszenia Polsko-Japoński Komitet Gospodarczy