W bogatym świecie przysłów i powiedzeń japońskich, możemy znaleźć niemało przykładów, które wskazują zupełnie przeciwny kierunek. Tak, jakby jednocześnie świeciły strzałki „Na lewo” i „Na prawo”. To zrozumiałe, ponieważ życie ludzkie jest tak bardzo zależne od danych warunków i często spotykamy sią z rzeczywistością, która jest raczej sprzeczna, a nie konsekwentna. Wymieniam przykładowo kilka par przysłów o sprzecznej treści.

1. Kunshi ayauki ni chikayorazu (君子あやうきに近寄らず) - „Mędrzec unika ryzyka”. Kiedy widzi stary, zrujnowany most, wie, że lepiej na niego nie wchodzić. Lecz gdyby na przykład ktoś podpowiedział mędrcowi, że za tym mostem jest ogromny skarb ukryty pod ziemią? Koketsu ni irazunba koji wo ezu (虎穴に入らずんば虎児を得ず) - „Nie złapiesz lwiątka, jesli nie wejdziesz do jaskini lwa”. Tak, może uda ci się zdobyć lwiątko, ale przecież może się tak zdarzyć, że po chwili przygody będzie po tobie. A zatem, wolisz być odważny, czy rozsądny?

2. Keikō to naru mo gyūgo to naru nakare (鶏口のなるも牛後となるなかれ) - „Bądź dziobem koguta, a nie ogonem krowy”. Lepiej stać na czele ludzi i wydawać im rozkazy, niż siedzieć w tłumie, słuchając kogoś innego. Czlowiek jest samodzielny i jego potencjał rozwija się, kiedy jest niezależny. Z drugiej strony Yoraba taiju no kage (寄らば大樹の陰) - „Wielkie drzewo daje więcej cienia”. Jednak zawsze przydaje się człowiekowi ktoś, kto ma szerokie plecy i na kogo można liczyć. Ponieważ na każdego może przyjść ciężka chwila, której sam nie podoła, więc lepiej mieć kogoś do pomocy na wszelki wypadek.

3. Oboreru mono wa wara wo mo tsukamu (溺れるものは藁をもつかむ) - „Tonący chwyta się nawet źdzbła słomy”. Kiedy człowiek znajdzie się w trudnej sytuacji, kompletnie bez wyjścia, wtedy łatwo może wpaść w ręce szatana. Na ślepo chwyta się tego, co ma przed nosem, nie sprawdzając czy ten, kto podaje mu rękę z przemiłym uśmiechem ma czarci ogon, czy nie....

Taka wa uete mo ho wa tsumazu (鷹は飢えても穂は摘まず) - „Jastrząb nie dziobnie nasienia ryżu mimo głodu”. Ambitny człowiek nie powinien stracić swojej dumy w żadnej sytuacji.

4. Sannin yoreba Monju no chie (三人寄れば文殊の知恵) - „Boski rozum przyleci do trzech głów”. Bożek Monju był uczniem Buddy i również patronem mądrości. Rozum ludzki jest tak skromny, że nigdy nie dorówna umysłowi Monju. Warto więc prosić innych o radę, aby zgromadzić jak najwięcej dobrych pomysłów.

Sendō ōku shite fune yama ni noboru (船頭多くして舟、山に登る) - „Łódź uderza o skałę, gdy kieruje nią kilku flisaków”. Gdyby każdy upierał się przy swoich pomysłach lub sposobach, uważając, że są najlepsze, to wtedy wspólne działanie skończyłoby się katastrofą.

5. Nido aru koto wa sando aru (ニ度あることは三度ある) - „Te same rzeczy powtarzają się aż do trzech razy”. Skłonność czy gust człowieka często prowadzą go do rutyny w postępowaniu. Mimo woli robi coś w taki sam sposób i otrzymuje podobne rezultaty. Czasem odnosi same sukcesy, ale częściej ciągle ma pecha....

Yanagi no shita ni dojō wa ippiki(柳の下にどじょうは一匹) - „Nie złowisz drugiego piskorza pod tą samą wierzba”. Nie chwal się swoim szczęściem, którym zostałeś obdarzony zupełnie przypadkiem! ( i na które nie zasłużyłeś).

6. Tatsu tori ato wo nigosazu (立つ鳥、後を濁さず) - „Odlatujące ptaki nie mącą wody”. To powiedzenie może mieć różne interpretacje. Pierwsza mówi: Pomyśl o innych ludziach, którzy przychodzą po tobie, a druga: Odejdź bez żadnej wymówki, kiedy nadejdzie twój czas. Powiedzenie dotyczy etyki Japończyków, kształtowanej przez długi czas, od epoki samurajów do ery Meiji. Poleca ona być moralistą i unikać znalezienia się w sytuacji wstydliwej. Możliwe, że utożsamiono to pojęcie z czystością wewnętrzną, a także zewnetrzną, aby ludzie łatwiej mogli ogarnąć jego sens.

Zawsze byliśmy czujni, czy nasze zachowanie przypadkiem kogoś nie obraża. Wplyw takiej etyki pozostawił ślad nawet w podświadomości ludzi żyjących w XXI wieku. Japończykom jest trudno oswobodzić siebie i wygłupiać się. Ta zasada ma jednak wyjątki. Tabi no haji wa kakisute (旅の恥はかき捨て) - „Człowiekowi wszystko wolno w podróży” Tylko tam, gdzie nikt go nie zna i nie pilnuje, wtedy nareszcie może odetchnąć i hula. To jest powiedzenie cyniczne w odniesieniu człowieka, który ma obsesję wstydu.

7. Oni no me ni mo namida (鬼の目にも涙) - „Łzy pojawiają się nawet w oczach diabła”. Okrutny bandyta, po wykonaniu masakry, znalazł po drodze ciężko chorego i zawiózł go do lekarza - tak się zdarza nie tylko w bajce. Człowieczeństwo nie ginie nigdy i wygląd może mylić. Ale czasami... Wani no namida wa soranamida (ワニの涙は空涙) - „Krokodyl płacze, kiedy jest głodny”. Oto człowiek człowiekowi wilkiem. Nie dajmy się oszukać fałszywymi łzami. Najgorsze jest to, że im ktoś ma lepsze i bardziej litościwe serce, tym bardziej oszuści się z tego cieszą. Uważajmy na krokodyle!