19 listopada 2019 r. ogłoszono zakończenie budowy Nowego Stadionu Narodowego (新国立競技場 Shin kokuritsu kyōgijō; New National Stadium) w Tokio, który będzie również głównym stadionem Igrzysk Olimpijskich w Tokio w 2020 roku. Uroczyste otwarcie tego ważnego obiektu nastąpiło 21 grudnia 2019 roku.

Projekt stadionu od początku był bardzo kontrowersyjny. W pierwszym etapie w 2012 roku, w wyniku konkursu architektonicznego, wyłoniono spośród czterdziestu sześciu propozycję słynnej brytyjskiej architekt Zahy Hadid [1]. Jednak futurystyczny projekt, który nie podobał się wielu architektom japońskim, uznano za zbyt drogi i zrezygnowano z jego realizacji. Koszt stadionu Zahy Hadid, który na początku wynosił 300 bilionów jenów, udało się po zmianach obniżyć do 250 bilionów. Jednak znani architekci, tacy jak Toyo Itō, Kengō Kuma, i.in. napisali pod kierunkiem odznaczonego Nagrodą Pritzkera nestora – Fumihiko Maki petycję, domagającą się zmiany projektu stadionu. W końcu, po dwóch latach prac i uzgodnień z Zahą Hadid, w 2015 roku premier Shinzō Abe odwołał decyzję wyboru jej projektu. Zorganizowano przetarg na budowę, w którym wzięły udział Taisei we współpracy z Kumą oraz szereg kontraktorów współpracujących z Toyo Itō. Wybrano projekt Kengō Kumy. Wybór Kumy był więc bardzo kontrowersyjny, ponieważ jego projekt zastąpił zwycięski projekt Zahy Hadid. W grudniu 2016 roku rozpoczęto budowę nowego obiektu, którego koszt wyniósł 157 bilionów jenów. Jednak w wyniku obniżki kosztów, a przede wszystkim zmiany architekta i projektu powstał obiekt, w którym nic nie pozostało z poprzedniego dramatyzmu stadionu Zahy Hadid. Wydarzeniem inaugurującym otwarcie stadionu był finał Pucharu Cesarza 1 stycznia 2020 roku.

Autor nowego stadionu, Kengō Kuma znany jest z szacunku do japońskiej architektury tradycyjnej, którą stara się 
interpretować w nowoczesnych obiektach. Architekt czerpie swoje inspiracje także z walorów materiałów, 
szczególnie drewna, uważając że obecny wiek to renesans drewna. Kengō Kuma stosuje drewno w większości 
swoich obiektów, także w projekcie nowego stadionu olimpijskiego. W wielu realizacjach Kuma, wykorzystując
topografię, łączy także architekturę z zielenią, którą wprowadza na elewacje i kondygnacje budynków. 
Architektura krajobrazu wzbogaca się, unosząc się z poziomu ziemi na poszczególne poziomy realizacji. 
Przykładem takiego obiektu z wertykalnym ogrodem „Toshima no mori” jest Toshima Ecomusee Town (Toshima 
Ekomyūze Taun, 2015) w Tokio. W ciągu swojej dotychczasowej kariery, Kengō Kuma zaprojektował szereg 
interesujących obiektów, w mniejszej skali niż stadion, w których w powodzeniem zrealizował ciekawe koncepcje. 
Można do nich zaliczyć muzeum Nakagawa-machi Bato Hiroshige Museum of Art (Batō Hiroshige Bijutsukan, 2
000) w prefekturze Tochigi; spa Ginzan Onsen Fujiya (Ginzan onsen Fujiya, 2006) w Obanazawa, prefektura 
Yamagata; dworzec Hōshakuji Station (Hōshakuji-eki, 2008); budynek ciastkarni Sunny Hills w Minami Aoyama 
(Sanī Hiruzu; 2013); bibiotekę Toyama Kirari (Toyama Kirari, 2015) w mieście Toyama; jeden z budynków 
dworca Shibuya – Shibuya Scramble Square (Shibuya Sukuranburu Sukuea); oraz projekty kawiarni Starbucks – w 
Dazaifu w prefekturze Fukuoka (Sutābakkusu kōhī Dazaifu; 2008) oraz „Starbucks Reserve Roastery”
(Sutābakkusu rizābu rōsutarī; 2019) w Tokio. W 2018 r. odbyła się w „Tokyo Station Gallery” bardzo udana 
wystawa pt. „Kengo Kuma: A LAB for materials” (Kuma no mono Kuma Kengo to sasayaku busshitsu, kataru 
busshitsu), prezentująca jego twórczość w odniesieniu do różnych materiałów budowlanych [2].

Stadion olimpijski, który zaprojektował uznany architekt nie jawi się jednak obiektem wybitnym, takim jak był zaprojektowany przez Kenzo Tange (1913-2005) Yoyogi National Gymnasium (1965). Wizualnie wydaje się mało dynamiczny i o niezbyt ciekawej konstrukcji. Drewno na elewacji zmniejsza optycznie ciężar obiektu, ale zieleń w donicach (tak wygląda z daleka) jest bardzo mizerna. Może kiedy rozrośnie się zieleń, bryła stanie się bardziej zielona i przez to bardziej interesująca. Narazie stadion nie umywa się do niektórych wybitnych stadionów olimpijskich na świecie. Krytykowany jest jednak nie tylko z powodu wyglądu, ale także funkcjonalności. W związku z tym, że odbyła się już na nim inauguracyjna impreza, widzowie i użytkownicy mogli zapoznać się z obiektem. Z ich opinii wynika, że stadion jest wadliwy. Zarzuca się m.in. to, że jest za mało toalet i że są bez washletów, które są japońskim standardem. Stadion Zahy Hadid miał być stadionem z zamykanym dachem. Obecny nie ma otwieranego dachu, co jest szczególnie przydatne w celu zmniejszenia hałasu, kiedy odbywają się imprezy muzyczne. Na widowni jest ciasno, ponieważ przestrzeń między siedzeniami jest zbyt wąska. Odległość pomiędzy boiskiem a widzami jest zbyt duża, przez co boisko jest słabo widoczne. Z tego względu stadion nie nadaje się na mecze. W projekcie Zahy Hadid przyjęto dwa warianty – tryb lekkoatletyczny oraz do gry w piłkę. Obecny stadion jest w zasadzie stadionem lekkoatletycznym. Jednak jako taki ma także defekty, m.in. poza bieżnią nie posiada dodatkowych ścieżek lekkoatletycznych do rozgrzewki. Stadion „za duży” i „za ciasny” nie ma także klimatyzacji, z której zrezygnowano, aby obniżyć koszty. Są wentylatory na wypadek upału, ale nie ma ogrzewania. Dobra wentylacja i brak klimatyzacji oznacza, że na stadionie w zimie będzie bardzo zimno. Wygląda na to, że pomyślano o igrzyskach letnich, ale nie przewidziano tego, jak obiekt będzie użytkowany po olimpiadzie.

Spoglądając obecnie na nowy stadion ma się wrażenie, że nie wykorzystano okazji na stworzenie wybitnego dzieła architektonicznego, które byłoby symbolem nadchodzących igrzysk, a także organizującej je metropolii.

[1] Dame Zaha Hadid (1950-2016) była pierwszą kobietą architektem, która otrzymała prestiżową Nagrodę Prizkera w 2004 roku, jak również nagrodę Royal Gold Medal przyznawaną w imieniu monarchy przez Królewski Instytut Architektów Brytyjskich (RIBA, Royal Institute of British Architects) w 2016 roku. Jej styl określa się jako dekonstruktywizm i neo-futuryzm. Słynęła z ekspresyjnych budowli o płynnych zarysach, jakby całkowicie wyzwolonych z geometrii i mechaniki.

[2] Artykuł nt. wystawy na portalu POLONIA JAPONICA: http://poloniajaponica.jp/obserwacje-japonskie/item/1528-architektura-kengo-kumy-kengo-kuma-a-lab-for-materials

©zdjęcia E.M. Kido