Ogólna charakterystyka małżeństw międzykulturowych.

Termin „małżeństwo międzykulturowe” można zdefiniować jako małżeństwo między partnerami pochodzącymi z różnych środowisk rasowych, etnicznych, narodowościowych i religijnych (Ho, 1990), a w Japonii generalnie termin ten odnosi się do każdego związku między osobą narodowości japońskiej z obcokrajowcem.

Dane pokazują, iż w Japonii ma miejsce zjawisko gwałtownie rosnącej liczby małżeństw międzynarodowych w ciągu ostatnich trzech-czterech dekad. Np. w 1970 roku, 5546 małżeństw było zarejestrowanych jako międzynarodowe, a w 2009 liczba wyniosła już 34393 rocznie. Przekłada się to mniej więcej na jedno na dwudzieścia małżeństw obecnie zawieranych (Ministerstwo Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej, 2010). Trend ten jest szczególnie silny w głównych obszarach miejskich: 1 na 10 małżeństw w Tokio i 1 na 12 w Osace, co daje liczbę około sześć procent wszystkich małżeństw. W sumie łączna liczba małżeństw międznarodowych w Japonii szacowana jest na ponad 300 000.

Co ciekawe, rośnie częstotliwość zawierania związków międzynarodowych, pomimo tendencji spadkowej w małżeństwach monokulturowych pomiędzy Japończykami.

Trendy narodowościowe.

Zaznaczają się też pewne tendencje narodowościowe. W 1970 roku większość małżeństw międzynarodowych (61%) była zawierana między japońską panną młodą i głównie amerykańskim lub innym anglosaskim panem młodym (Wielka Brytania, Kanada, Australia, Nowa Zelandia). Natomiast w roku 2009, 78% małżeństw międzynarodowych zarejestrowanych w Japonii było między Japończykiem i kobietą z innych krajów azjatyckich (obliczono na podstawie danych dostępnych w Ministerstwie Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej, 2010). Dane pokazują, że najczęściej zagraniczne panny młode pochodzą z krajów takich jak Chiny, Filipiny, Korea Północna/Południowa, Tajlandia i Brazylia, a zagraniczni panowie młodzi z krajów: Korea Północna/Południowa, USA, Chiny, Wielka Brytania, Brazylia.

Azjatyckie narzeczone szczególnie często mogą być spostrzegane jako emigrantki małżeńskie „marriage migrants‟, wraz z negatywnymi konotacjami motywacji ekonomicznej (Constable, 2005, Nakamatsu, 2003, Piper i Roces, 2005, Yamamoto, 2010), a Japonki, które poślubiają mężczyzn z Zachodu, są postrzegane jako emigrantki ze względu na styl życia "life-style migrants”, jeśli żyją poza Japonią (Sato, 2001, Kelsky 2001), lub szukają "nowoczesnych mężów i nowoczesne małżeństwa", jeśli pozostają w Japonii (Constable, 2005, Yamamoto, 2010).

Badania pokazują, iż zjawisko azjatyckich narzeczonych (Yamamoto, 2010) można analizować pod hasłem: „płciowe geografie władzy" vs. "kartografie pożądania". "Płciowe geografie władzy" (Gendered geographies of power, Constable, 2005), oznaczają, że kobiety z uboższych regionów Azji migrują do Japonii, aby poślubić bogatszych japońskich mężczyzn, ale co za tym idzie, zmienia się dynamika struktury społecznej, ponieważ niektóre kraje wysyłające panny młode mogą charakteryzować się normami większej równości płci niż w Japonii, nawet jeśli są to kraje słabsze ekonomicznie. A mężczyźni, którzy poślubiają azjatyckie kobiety, zarówno cudzoziemcy i Japończycy, są stereotypowo postrzegani jako poszukujący "tradycyjnych" żon i małżeństw, co wskazuje na niespójność w odniesieniu do "kartografii pożądania" (Constable, 2005).

Tendencje i rokowanie wobec związków międzykulturowych.

Jednakże małżeństwa międzykulturowe są obciążone większym ryzykiem rozpadu, ponieważ statystycznie pary te mają więcej przeszkód, częściej dochodzi do rozwodu, i wykazują ogólnie niższy poziom satysfakcji małżeńskiej, w porównaniu z parami monokulturowymi (Okitikpi, 2009; Donovan, 2004; Chan & Smith, 1995; Ibrahim & Schroeder, 1990; Solsberry, 1994, Nomura, 2007). Dane pokazują, że pary międzykulturowe wydają się mieć dodatkowe źródła problemów, które obejmują czynniki na poziomie makro, związane z rodziną i społeczeństwem, oraz na poziomie mikro, oznaczającym inne mechanizmy funkcjonowania i dynamiki pary (Okitikpi, 2009, Bhugra & De Silva, 2000). Czy to zatem oznacza, że pary kokusaikekkon są skazane na porażkę i rozpad?

No cóż, dane pokazują, że niestety pary te są obciążone większym ryzykiem statystycznym, ale jako to Mark Twain mawiał: są trzy rodzaje kłamstw: kłamstwa, bezczelne kłamstwa i statystyki. Dlatego warto mieć zdrowy dystans do samych danych statystycznych na temat zjawiska kokusaikekkon.

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że analizując motywację do zawierania małżeństw międzykulturowych, różni badaacze (Nomura, 2007, Suzuki, 2007) stwierdzają, że jednym z powodów przyczyniających się do zwiększonej liczby małżeństw międzykulturowych w ostatnich latach jest coraz wyższy poziom migracji na całym świecie, w tym mobilność wojsk stacjonujących w bazach zagranicznych, światowy handel, wymiany zagraniczne studentów, turystyka, a także niższe koszty podróżowania, zwłaszcza drogą powietrzną, co oznacza, że należy oczekiwać coraz większej liczby par międzynarodowych, w tym japońsko-polskich obecnie i dalszej przyszłości.

Czynniki ochronne i czynniki ryzyka.

Analizując małżeństwa międzynarodowe na pierwszy plan wysuwają się tzw. czynniki ochronne i czynniki ryzyka dla trwałości i satysfakcji małżeńskiej. Poniżej przytaczam najczęściej wymieniane czynniki, które potencjalnie są konfliktotwórcze:

• - Podział pracy w domu i organizowanie środowiska domowego (kto za co jest odpowiedzialny),
• - Komunikacja i bariery językowe, w tym kulturowe sposoby wyrażania emocji i reakcji na konflikt (komunikacja wprost i pośrednia, rola komunikatów niewerbalnych i milczenia),
• - Stereotypy kulturowe i oczekiwania wobec ról płciowych (kobiecość-męskość),
• - Postawy na temat małżeństwa i życia seksualnego (postawy i oczekiwania wobec seksu małżeńskiego, pozamałżeńskiego, aktywności seksualnej po narodzianch dziecka, etc.),
• - Wsparcie rodziny i postawy społeczne (rola teściów w budowaniu ogniska domowego),
• - Dopasowywanie się ekonomiczne (budżet małżeński, kto decyduje o wydatkach domowych, kwestia kont bankowych, itp.),
• - Postawy na temat wychowywania dzieci (model polski vs. model japoński, rola matki i ojca),
• - Konflikty religijne (chrześcijaństwo vs. shinto i buddyzm, jeżeli małżonkowie są rygorystyczni i pryncypialni co do religii, chociaż statystycznie nie jest to duży problem ze względu na generalnie niekonfrontacyjną i mało religijną postawę Japończyków).

Oczywiście pary monokulturowe też muszą poradzić sobie z wieloma czynnikami konfliktotwórczymi, ale dane jednak wskazują, iż pary międzynarodowe mają więcej potencjalnych obszarów, które mogą obniżać poziom satysfakcji małżeńskiej.

Obserwacje kliniczne

Jako psychoterapeuta często pracuję z parami międzynarodowymi w Japonii, w tym również polsko-japońskimi, i na bazie doświadczenia klinicznego sugerowałbym Polakom zainteresowanym wejściem w związek z osobą narodowości japońskiej następujące wskazówki:

• - Dowiedz się więcej o kulturze japońskiej partnera (książki, rozmowy, obserwacje),
• - Komunikuj się w co najmniej jednym języku, ucz się japońskiego, nawet jeżeli wspólny język to angielski, lub inny,
• - Bądź otwarty i szczery w kontakcie z rodziną partnera japońskiego, i jednocześnie wyczulony na tradycje japońskie, maniery i kod zachowania,
• - Przyjmij, że korzenie kulturowe są głębokie i ludzie nie zmieniają się ani łatwo, ani szybko,
• - Skup się na pozytywach. Spójrz na to, co macie wspólnego ze sobą,
• - Bądź bacznym obserwatorem, ponieważ Japończycy częściej okazują coś subtelnym gestem i kontekstem, niż słowem,
• - Rozmawiajcie ze sobą na temat tradycji, które chcecie propagować, kultywować i przekazać dzieciom,
• - Omawiajcie otwarcie oczekiwania w zakresie posiłków, wakacji, finansów, ról płciowych, obowiązków domowych, etc.,
• - Przyglądajcie się krytycznie i wnikliwie, dlaczego trudno jest czasem zrezygnować ze swoich tradycji czy oczekiwań,
• - Jeżeli problemy zaczynają się nawarstwiać, nie czekajcie zbyt długo, po to są właśnie psycholodzy kulturowi, aby pomóc.

A tak poza tym, to małżeństwa międzynarodowe w Japonii są fascynującym tematem z punktu widzenia psychologii międzykulturowej i my psychoterapeuci z pewnością możemy liczyć na to, że coraz częściej będziemy spotykać na swojej drodze pary polsko-japońskie.

Gambatte!

Bibliografia

Bhugra, D., & De Silva, P. (2000). Couple Therapy Across Cultures. Sexual and Relationship Therapy, 15(2), 183-192.

Chan, A. Y., & Smith, K. R. (1995). Perceptions of marital stability of Black-White intermarriages. In C. K. Jacobson (Ed.), American Families: Issues in Race and Ethnicity (pp. 369–386). New York: Guilford.

Constable, N. (2005). Cross-border Marriages: Gender and Mobility in Transnational Asia, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Donovan, S. (2004). Stress and coping techniques in successful intercultural marriages (Master’s thesis). Retrieved from http://scholar.lib.vt.edu/theses/available/etd-12222004-125301/unrestricted/thesis.pdf.

Ho, M. K. (1990). Intermarried couples in therapy. Springfield, IL: Charles Thomas.

Ibrahim, E., & Schroeder, D. G. (1990). Cross-cultural couples counselling: A developmental, psychoeducational intervention. Journal of Comparative Family Studies, 21, 193-205.

Kelsky, K. (2001). Women on the verge: Japanese women, Western dreams. London: Duke University Press.

Ministry of Health, Labour and Welfare (2010) Saikin kohyo no toukei shiryou (Statistical documentation recently made public), Retrieved at: http://www.mhlw.go.jp/toukei/saikin/hw/jinkou/suii09/marr2.html.

Nakamatsu, Tomoko (2003). International Marriage through Introduction Agencies: Social and Legal Realities of “Asian” Wives of Japanese Men. in N. Piper, & M. Roces (Eds.) Wife or Worker? Asian Women and Migration. Oxford: Rowman and Littlefield Publishers.

Nomura, T. (2007). Perceptions of marriage: Recent Japanese immigrant women in the Greater Toronto Area (Master's thesis). Retrieved from http://biblioteca.universia.net/html_bura/ficha/params/title/perceptions-of-marriage-recent-japanese-immigrant-women-in-the-greater/id/50058188.html.

Okitikpi, T. (2009). Understanding Interracial Relationships. Dorset, UK: Russell House Publishing Ltd.

Piper, N., & Roces, M. (2005). Introduction: Marriage and Migration in an Age of Globalization, in N. Piper, & M. Roces (Eds.) Wife or Worker? Asian Women and Migration. Oxford: Rowman and Littlefield Publishers.

Sato, M. (2001). Farewell to Nippon: Japanese Lifestyle Migrants in Australia, Melbourne: Trans Pacific Press.

Solsberry, P. W. (1994). Interracial couples in the United States of America: Implications for mental health counselling. Journal of mental health counselling, 16, 304-317.

Suzuki, N. (2007). Marrying a Marilyn of the Tropics: Manhood and Nationhood in Filipina-Japanese Marriages. Anthropological Quarterly, 80(2), 427-454.

Yamamoto, B. (2010). International marriage in Japan. An exploration of intimacy, family and parenthood. In E. Morrell, & M. D. Barr (Eds.). Crises and Opportunities: Past, Present and Future. Proceedings of the 18th Biennial Conference of the ASAA, 5 - 8 July 2010, Adelaide Asian Studies Association of Australia (ASAA) Inc and the University of Adelaide.

Dr Dariusz Piotr SKOWROŃSKI jest psychologiem, psychoterapeutą i seksuologiem klinicznym pracującym z młodzieżą i dorosłymi. Jest absolwentem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie w 1995 r. uzyskał dyplom magistra psychologii, a w 2002 r. tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. Prowadzi wykłady z psychologii klinicznej i seksualności na Temple University Japan Campus, Sophia University i Waseda University w Tokio. Pracuje w języku polskim i angielskim zarówno w gabinecie stacjonarnym w Tokio jak i przez Internet.