Seksualność jest złożonym zjawiskiem i współczesne poradnictwo seksuologiczne odzwierciedla jej wielowymiarowość oraz różne obszary i poziomy życia ludzkiego.

Ogólnie rzecz ujmując poradnictwo seksuologiczne ma na celu rozwijanie i polepszanie relacji partnerskich oraz funkcjonowania seksualnego. Poradnictwo seksuologiczne jest procesem pomagania, który skupia się na edukacji seksualnej, klaryfikacji wartości, eksploracji seksualnych postaw i wierzeń, eksporacji własnego wizerunku, identyfikacji seksualnej, rozwoju ról płciowych i kwestii funkcjonowania związków partnerskich (Rosen & Weinstein, 1988). Proces identyfikowania i badania postaw i przekonań seksualnych oraz analiza praktyk i zachowań seksualnych, jako integralnej części doświadczeń w życiu człowieka, ma za zadanie wzmocnić pozytywne aspekty funkcjonowania seksualnego, polepszać więź partnerską i znajdować rozwiązania problemów seksualnych.

Można także poradnictwo seksuologiczne rozumieć jako proces interakcji między doradcą a klientem, który ma ułatwiać analizę i zrozumienie związków między pragnieniami, zachowaniami i postawami seksualnymi, oraz służyć wyrażaniu trudności i problemów oddziałujących na funkcjonowanie seksualne partnerów (Long, Burnett & Thomas, 2006). Poradnictwo seksuologiczne skupia się na funkcjonowaniu seksualnym ludzi, biorąc pod uwagę czynniki rozwojowe, biograficzne i socjokulturowe szeroko odziałujące na dopasowanie partnerskie, zachowania seksualne i podejmowane decyzje w obszarze seksualności.

Humphrey (1983), zindentyfikował następujące główne twierdzenia reprezentujące założenia poradnictwa seksuologicznego:

1.     Seks jest naturalną funkcją. U zdrowych ludzi cykl reakcji seksualnych występuje jako rezultat stymulacji seksualnej i zmierza do uzyskania rozkoszy seksualnej.

2.     Każdy człowiek posiada swój unikalny system wartości seksualnych. Jeżeli osoba nie zachowuje się w zgodzie ze swoimi wartościami, to konsekwencją tego jest konflikt wewnętrzny, negatywne emocje i frustracja.

3.     Kontakt seksualny jest rezultatem obustronnej aktywności i dlatego nie można oskarżać i obciążać odpowiedzialnością tylko jednego partnera za zaistnienie trudności seksualnych w związku.

4.     Pierwsze doświadczenia seksualne w okresie dzieciństwa i dojrzewania dla wielu ludzi niosą ze sobą szczególną wartość i są znaczące dla dalszego funkcjonowania seksualnego.

5.     Seks to środek wyrazu i wymiany dóbr psychicznych między partnerami. To wzajemny proces dawania i brania.

6.     Autorytarne nakazy i pojęcia w stylu „muszę, powinienen, należy” nie służą jakości aktywności seksualnej. Na przykład postawa ”Muszę mieć orgazm, bo w przeciwnym razie bedę nieszczęśliwy”, niszczy spontaniczność i naturalną ekspresję. Tak samo zachowania seksualne nie mogą być wynikiem presji ze strony innych osób i wymuszone. Postawa otwartości i wewnętrznego pragienia jest warunkiem niezbędnym do spontanicznej ekspresji i przeżycia rozkoszy seksualnej.

7.     Uczucia związane z seksem są faktem i nie podlegają krytyce ani osądowi. One po prostu są i można jedynie tak funkcjonować, aby stymulować emocje pozytywne, a minimalizować pojawianie się uczuć negatywnych.

8.     Stosunek seksualny nie występuje w próżni psychospołecznej. To, co się dzieje w innych obszarach życia, ma bezpośrednie lub pośrednie przełożenie na jakość funkcjonowania w seksie.

9.     Każda osoba mówi za siebie i bierze odpowiedzialność za swoje czyny w kontekście zachowań seksualnych. To oznacza używanie komunikatów typu ‘ja’, a nie obwinianie partnera.

10.   Dobre umiejętności komunikacyjne są niezbędne dla jakości związku. Ważne jest, aby partnerzy potrafili rozmawiać o postawach, uczuciach i pragnieniach seksualnych.

11.   Satysfakcjonujące życie seksualne jest związane z regularnymi zachowaniami i powiedzenie ”Używaj albo to trać”, znajduje uzasadnienie w obszarze seksu.

Te ogólne założenia przekładają się na praktyczne interwencje kliniczne w gabinecie za pomocą różnych pojęć i teorii, ale następujące priorytety pracy doradcy seksuologicznego są powszechnie akceptowane i ukierunkowują interwencje profesjonalne (Sperry i inni, 2005):

1.     Obustronna odpowiedzialność partnerów za jakość relacji seksualnej.

2.     Eliminacja lęków towarzyszących aktywności seksualnej, w tym zwłaszcza lęku „jak wypadnę w seksie?”.

3.     Edukacja seksualna i otwarty dostęp do wiedzy seksuologicznej.

4.     Praca nad rozwijaniem zdrowych postaw seksualnych.

5.     Poprawa umiejętności komunikacyjnych.

6.     Wzmacnianie relacji psychoseksualnej z partnerem.

7.     Ocena funkcjonowania fizycznego, stanu zdrowia i promowanie zdrowych nawyków w życiu.

8.     Praca nad zmianą zachowań seksualnych, jeżeli nie służą osiągnięciu radości i satysfakcji seksualnej.

Tak więc w praktyce działania doradców i terapeutów seksuologicznych głównie skupiają się na:

•      Edukacji seksualnej,

•      Uczeniu przyzwolenia na spontaniczną ekspresję seksualną

•      Treningu komunikacyjnym,

•      Treningu asertywności w seksie,

•      Uczeniu świadomości ciała i odkrywaniu źródeł przyjemności,

•      Ćwiczeniach wrażliwości cielesnej,

•      Poradnictwie par,

•      Terapii traumatycznych doświadczeń seksualnych, które mogą przyczyniać się do pojawienia się i podtrzymywania zaburzeń i dysfunkcji seksualnych,

•      Leczeniu współwystępujących trudności psychiczncyh, na przykład depresji lub zaburzeń lękowych,

•      Innych interwencjach specyficznych dla danego klienta (Leiblum, 2007, Sperry i inni, 2005).

Autorytet światowy w kwestii terapii i poradnictwa seksuologicznego Leiblum twierdzi, iż przez ostatnie dziesięć lat nie pojawiło się nic unikatowego w interwencjach poradniczych z wyjątkiem rewolucji farmakologicznej leczenia zaburzeń seksualnych, co mocno zmieniło oblicze pomocy seksuologicznej (Leiblum, 2007). Obecnie o wiele częściej w procesie pracy z klientem używa się zintegrowanych metod, częściowo opartych o leki, a częściowo o interwencje psychologiczne. Obserwuje się czasem zjawisko marginalizacji podejść psychologicznych na rzecz procedur medycznych, jednak należy bezpiecznie przyjąć, iż najlepszego efektu terapeutycznego należy oczekiwać wtedy, kiedy stosuje się podejście zintegrowane.

W aspekcie życia Polaków na emigracji, często stres akulturacyjny i dylematy decyzyjne przyczyniają się do okresowego lub nawet stałego pogorszenia funkcjonowania seksualnego. Jako seksuolog często spotykam się z sytuacją, kiedy klient przeżywa wiele trudności indywidualnych i partnerskich, ponieważ seksualność jest dobrym barometrem ogólnego przystosowania. Czasami problemy seksualne maskują inne, bardziej ogólne i egzystencjalne trudności, w tym adaptację do życia w innym kraju. Można też obserwować, zwłaszcza w początkowym okresie życia poza swoim krajem, etap eksperymentowania i dużych zmian w seksualności, np. zmiana stylu z monogamicznego na większą permisywność, albo załamywanie się i rozpad związków seksualnych. Tak więc zachęcam Polaków żyjących na emigracji, by brali pod uwagę to, że seks może być dobrym wskaźnikiem, czy życie idzie w dobrą stronę, czy nie.

Humphrey, F.G. (1983). Marital therapy. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.

Leiblum, S.R. (2007). Sex therapy today. Current issues and future perspectives. W: S.L. Leiblum (red.). Principles and practice of sex therapy. New York: The Guilford Press.

Long, L.L., Burnett, J.A., Thomas, R.V. (2006). Sexuality counseling. Upper Saddle River: Pearson Education.

Rosen, E., Weinstein, E. (1988). Introduction: Sexuality counseling. W E. Weinstein & E. Rosen (red.). Sexuality counseling: Issues and implications. Pacific Grove: Brooks/Cole.

Sperry, L., Levis, J., Carlson, J., Englar-Carlson, M. (2005). Health promotion and health counseling. Boston: Pearson Education, Inc.

Dr Dariusz Piotr SKOWROŃSKI jest psychologiem, psychoterapeutą i seksuologiem klinicznym pracującym z młodzieżą i dorosłymi. Jest absolwentem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie w 1995 r. uzyskał dyplom magistra psychologii, a w 2002 r. tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. Prowadzi wykłady z psychologii klinicznej i seksualności na Temple University Japan Campus, Sophia University i Waseda University w Tokio. Pracuje w języku polskim i angielskim zarówno w gabinecie stacjonarnym w Tokio jak i przez Internet.