Historia

Tradycje japońskiego szkolnictwa sięgają VIII wieku, kiedy to dekretem cesarskim ustanowiony został Wydział Wielkiej Nauki (Daigaku-ryo) przy Ministerstwie Ceremonii. Jednak pierwsze uczelnie wzorowane na europejskich i amerykańskich zaczęły w Japonii powstawać dopiero na przełomie XIX i XX wieku, na fali zmian, jakie przyniosło zniesienie niemal całkowitej izolacji Japonii od świata zewnętrznego, które nastąpiło na początku epoki Meiji (1868-1912). Kiedy w połowie XIX wieku zdano sobie sprawę z tego, że dalsza izolacji Japonii nie będzie możliwa i że należy przygotować się do kontaktu ze światem, coraz ważniejsza stawała się znajomość języków obcych. Dlatego w 1855 r. szogunat powołał urząd zajmujący się dokumentami urzędowymi w językach obcych, przede wszystkim w holenderskim, angielskim, francuskim, rosyjskim i niemieckim. Początkowo instytucja ta nosiła nazwę Urzędu do Spraw Nauk Zachodnich. W ciągu następnych 20 lat, kiedy wielokrotnie zmieniano jej nazwę, stała się ona w istocie szkołą języków obcych. W 1868 r. otrzymała nazwę Kaisei-gakkō (szkoła tworzenia).

Jedną z ważniejszych dziedzin wiedzy, studiowanych za pośrednictwem języka holenderskiego, była medycyna, w okresie Edo określana jako ran’i, czyli „medycyna holenderska”. W 1861 r. utworzono publiczną Akademię Medycyny Zachodniej, później przemianowaną na Akademię Medycyny. W 1877 r. obie uczelnie, Kaisei-gakkō i Akademia Medycyny, zostały połączone, tworząc Uniwersytet Tokijski, który był pierwszą nowoczesną uczelnią w Japonii. Od tego roku oficjalnie datuje się powstanie Uniwesytetu Tokijskiego (Tōkyō Daigaku), w skrócie nazywanego Tōdai. Uniwersytet przechodził kolejne zmiany nazwy, a także wchłaniał inne istniejące już szkoły. W 1886 r. został Uniwersytetem Cesarskim (Teikoku daigaku), zaś w 1887 r. Tokijskim Uniwersytetem Cesarskim (Tōkyō Teikoku Daigaku), ponieważ w tym czasie istniał już drugi Uniwersytet Cesarski w Kioto, czyli obecny Uniwersytet Kyōto (Kyōto Daigaku, czyli Kyōdai). Po wojnie Uniwersytet Tokijski powrócił do swej pierwotnej nazwy, którą nosi do dziś.

Japońska elita

Z ponad 500 uczelni w Japonii, Uniwesytet Tokijski jest najbardziej prestiżową uczelnią w Japonii, z której wywodzi się większość japońskiej elity. Ukończenie tego uniwersytetu gwarantuje znalezienie po studiach pracy, a także jest przepustką do udanej kariery zawodowej, zwłaszcza prawniczej, naukowej i dyplomatycznej. Tōdai ukończyli m.in. byli premierzy Japonii - Shigeru Yoshida, premier w latach 1946-1954 i 1948-1954, Nobosuke Kishi, premier w latach 1957-1960, Eisaku Sato, premier w latach 1964-1972, Takeo Fukuda, premier w latach 1976-1978, Yasushiro Nakasone, premier w latach (1982-1987) oraz Kiichi Miyazawa, premier w latach 1991-1993, także Kentarō Kaneko, jeden z twórców pierwszej nowoczesnej konstytucji Japonii z 1889 r. Do absolwentów Tōdaiu należą także znani przedstawiciele nauki i kultury, jak np: wybitny bakteriolog - Shibasaburō Kitasato (1852-1931), reformator jū-jitsu i twórca jūdō, a także członek parlamentu - Jigorō Kanō (1860-1938), znany propagator buddyzmu Zen - Daisetsu Teitarō Suzuki (1870-1966), twórca japońskiej etnografii - Kunio Yanagita (1875-1962), najwybitniejszy nowożytny filozof japoński - Kitarō Nishida (1870-1945), Leo Esaki (1925-) i Masatoshi Koshiba (1926-) - laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, także wybitni pisarze i nobliści - Yasunari Kawabata (1899-1972) i Kenzaburo Ōe (1935-). Inni znani autorzy i absolwenci Uniwersytetu Tokijskiego to m.in.: Ryūnosuke Akutagawa (1892-1927), Yukio Mishima (1925-1970), Natsume Sōseki (1867-1916) i Jun’ichiro Tanizaki (1886-1965). Wśród absolwentów są także znani architekci: Kisho Kurokawa (1934-), Kenzō Tange (1913-2005), Fumihiko Maki (1928-), Arata Isozaki (1931-) i Toyo’o Itō (1941-). Pośród osobistości, które ukończyły tą prestiżową uczelnię są księżna Masako (1963-) i jej ojciec Hisashi Owada (1932-), zajmujący stanowisko sędziego Międzynarodowego Trybunału. Obecnie nadal absolwenci Tōdaiu przeważają wśród osób zdających pozytywnie egzaminy na pracowników administracji państwowej oraz wśród osób uzyskujących uprawnienia prawnicze. Poza Tōdaiem, do najbardziej prestiżowych państwowych „Siedmiu uniwersytetów” (Zenkoku Shichidaigaku), które przed II wojną światową były „Cesarskimi uniwersytetami”, należą: Kyōdai w Kioto - najczęstszy wybór wśród ambitnych studentów pochodzących z zachodniej Japonii, Uniwersytet Hokkaidō, Uniwersytet Kyūshū, Uniwersytet Nagoya, Uniwersytet Osaka i Uniwersytet Tōhōku. Dobrą opinią cieszyły się i nadal cieszą takie uczelnie prywatne jak w Kioto oraz Waseda, Chūō, Keiō i Meiji Daigaku w Tokio.

Współczesny uniwersytet

Obecnie Tōdai tworzy dziesięć Wydziałów (Gaku-bu): Prawa, Medyczny, Politechniczny, Humanistyczny, Nauk Ścisłych, Rolniczy, Ekonomiczny, Pedagogiczny, Edukacji Ogólnej i Farmaceutyczny oraz 12 Instytutów. Kadra wykładowców liczy ponad 3 tys. osób; a liczba studentów wynosi około 28 tys., w tym ok. 13 tys. studentów kursów magisterskich i doktoranckich. Symbolami uniwersytetu są dwie budowle - oryginalna, pochodząca z 1827 r. „Czerwona Brama” - Akamon, główna brama kampusu w Hongō (fot. 1) i centralnie położony budynek audytorium w kampusie Hongō - Daikōdō (Yasuda Kōdō) (fot. 2). Polakierowana na czerwono Brama Akamon, posiada oficjalną nazwę „Goshuden Mon”. Kampus w Hongō został zbudowany na ziemi należącej w latach 1600. do rodziny Maeda daimyō. Brama Akamon została zbudowana na pamiątkę przyjęcia córki 11 shoguna Ienari Tokugawa - Yō-hime - w rodzinie Maeda, ponieważ poślubiła ona Nariyasu Maeda. Jeszcze jednym charakterystycznym miejscem w kampusie jest staw Sanshirō z wodospadami, otoczony zielenią ogrodu Ikutoku-en, który został zaprojektowany przez Toshitune Maeda w 1630 r. (fot. 3). Budynki w stylu neogotyckim zostały w ostatnich latach odrestaurowane (fot. 4). Zbudowano także nowe budynki - siedziby fakultetów, a także budynek szpitala uniwersyteckiego. Jeden z nowych budynków zaprojektowany przez architekta Tadao Ando został już ukończony, a drugi jest w budowie (fot. 5).




Aby dostać się na Uniwersytet Tokijski trzeba zdać konkursowy egzamin wstępny nyūgaku shiken, który traktuje się jak życiową szansę na powodzenie. Dlatego przyszli studenci i ich rodziny ponoszą wiele wyrzeczeń, aby znaleźć się na upragnionej uczelni. Na Uniwersytecie Tokijskim studiują również studenci zagraniczni, których nazywa się ryūgakusei i którzy przez pierwszy rok znajdują się pod opieką japońskiego studenta, nazywanego tutorem. Studenci studiów magisterskich i doktoranckich mają swoich prowadzących ich profesorów, którzy najczęściej są najwybitniejszymi specjalistami w swojej dziedzinie. Studenci - gakusei - całe dnie praktycznie spędzają w labotatoriach zwanych kenkyūshitsu. Na Tōdaiu panuje atmosfera nauki bo do studiów podchodzi się poważnie - nikt nie chce przecież zmarnować swojej życiowej szansy.

Polacy na Tōdaiu

Na Uniwersytecie Tokijskim od szeregu lat przebywali i nadal przebywają także polscy naukowcy i doktoranci. W latach 1987-1988 przebywał tu w charakterze profesora prof. dr hab. inż. Zbigniew Cywiński, b. Dziekan Wydziału Budownictwa Lądowego (obecnie Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska - WILIŚ) Politechniki Gdańskiej. W roku 1990 i 1992 na UT był zatrudniony prof. Jan Awrejcewicz, obecnie kierownik Katedry Automatyki i Biomechaniki na Wydziale Mechanicznym Politechniki Łódzkiej. Później, a latach 1992-93 przebywał na UT prof. Michał Kleiber, b. Minister Nauki i Informatyzacji (2001-2005), a obecnie prezes PAN. Na różnych wydziałach studiowali na UT studenci doktoranccy. Wśród przebywających na Uniwersytecie Tokijskim Polaków do niedawna był dr. Mariusz J. Białecki z Białegostoku - w Szkole Nauk Matematycznych Studiów Magisterskich i Doktoranckich UT (http://www.igf.edu.pl/~bialecki/), a obecnie są m. in.: dr. Andrzej Kaim z Warszawy - w Szkole Nauk Ścisłych UT (http://www.paleo.pan.pl/people/Kaim/Kaim.htm) oraz dr. Radosław K. Kowalski z Olsztyna - w Szkole Nauk Ścisłych UT (http://myprofile.cos.com/radekko).

Tak jak Japończycy, którzy po Tōdaiu stają się częścią elity, również polscy naukowcy związani z tą uczelnią mają ułatwiony start do kariery. Często po zakończeniu studiów doktoranckich czy też post-doktoranckich, znajdują oni zatrudnienie na japońskich uczelniach czy też w japońskich znanych firmach. Ich doświadczenie ceni się także w Polsce i ponieważ są to najczęściej wyróżniający się specjaliści - po powrocie do Polski szybko awansują.

Historia Uniwersytetu Tokijskiego odzwierciedla historię krzewienia w Japonii nowoczesnej nauki i oświaty. W br. w kwietniu, Uniwersytet Tokijski obchodził 130-tą rocznicę założenia.

Informacje: Uniwersytet Tokijski: http://www.u-tokyo.ac.jp/index_j.html