Mówi się że „co kraj, to obyczaj”. To polskie przysłowie doskonale wprowadza w tematykę, stylu życia codziennego przeciętnego Japończyka i japońskiego domu. Dom mieszkańca Zachodu jest całkowicie inny niż dom mieszkańca Kraju Kwitnącej Wiśni. Jest to głównie spowodowane odmienną mentalnością Japończyków, którzy rozumieją przestrzeń zupełnie inaczej niż Europejczycy. Dla naszego postrzegania charakterystyczne jest
kategoryzowanie na „czarne” i „białe”, na „zamknięte” i „otwarte”, jak również na „wewnątrz” i „zewnątrz”. To spojrzenie zupełnie nie znajduje zastosowania w zetknięciu z kulturą japońską.

W tradycyjnych japońskich domach – Nihon no ie (日本の家) nie istnieją żadne trwałe podziały wnętrza. Wszystko można przesunąć, nawet ściany. Zabieg taki powoduje, że można stworzyć małe zamknięte wnętrza, jak i całkowicie otworzyć przestrzeń. Co więcej dom jest połączony z ogrodem, do którego wychodzi się bezpośrednio z otaczającej dom werandy. Bardzo często mówi się, że japońskie domy wykonane są tylko z drewna i papieru. Rzeczywiście jest to w większości prawdą, przynajmniej w odniesieniu do domów tradycyjnych. Tradycyjne domy są oparte na drewnianej konstrukcji słupowo-belkowej ustawionej na płaskiej podstawie wykonanej z ubitej ziemi. Spadziste dachy są zwykle pokryte dachówkami, które nazywają się kawara (かわら). W dawnych czasach ściany były wykonane z materiału bambusowego, który był otynkowany z obu stron (しくい). Obecnie w domach stosuje się wiele różnych bardziej nowoczesnych rodzajów materiałów, które nadają się na papierowe ekrany shōji (しょうじ) oraz na przesuwane ścianki fusuma (ふすま).

Metody tradycyjnej budowy domów zostały zmienione poprzez przyjęcie nowoczesnej i zachodniej technologii. Jednakże stare metody ponownie zaczynają przykuwać uwagę Japończyków, ponieważ są one dobre dla zdrowia człowieka i środowiska. Japoński dom jest bardzo ściśle powiązany z otaczającą go przyrodą. Stosuje się tylko naturalne materiały: drewno, papier, bambus oraz glinę. Kolorystyka jest więc również bardzo wyważona: delikatne brązy w różnych odcieniach, szarość i biel oraz, dla kontrastu mającego na celu podkreślenie geometrii konstrukcji, także czerń i czerwień. Istotną rolę gra światło. Japończycy w tradycyjnym budownictwie nie lubią eksponować jego źródeł, chętnie zaś je rozpraszają za pomocą papierowych ekranów wewnętrznych, a także wykorzystują różnice w przepuszczalności różnych rodzajów papieru dla osiągnięcia efektów światłocieniowych.

GENKAN  玄関

              Choć religijne znaczenie już dawno się zatarło, tradycja nadal żyje. Przestrzeń domowa to przestrzeń sacrum, czyli przestrzeń uświęcona. Dlatego też przedpokój w japońskim domu jest podzielony na dwa obszary. Jeden jest na tym samym poziomie, co na zewnątrz – jest to miejsce, gdzie należy zdjąć buty i pozostawić je przed wejściem do obszaru korytarza. Za dobre maniery uważa się postawienie swoich butów „czubkami” w kierunku do drzwi wejściowych, dzięki czemu można je z łatwością ponownie ubrać przy wychodzeniu z domu. Druga część jest usytuowana około 25 – 30 centymetrów wyżej, co ma symbolizować przejście ze sfery profanum do sfery świętej, zostawiając za sobą całą codzienność.

WASHITSU  和室

              Wiele aranżacji w japońskich domach miesza styl japoński ze stylem zachodnim. W nowoczesnych domach i mieszkaniach, pomimo tego że całość jest wykonana w stylu zachodnim, to bardzo często jedno pomieszczenie jest zaprojektowane w stylu japońskim. Podłoga w takim pokoju wyłożona jest matami tatami, po którym nie wolno chodzić w kapciach. W tym pokoju znajdują się także shōji ( しょうじ), fusuma (ふすま), drewniany strop, a także ozdobna wnęka zwana tokonoma (とこのま). W większości przypadków pokój posiada wbudowaną szafę złożoną z dwóch poziomów oshire (おしいれ). Bardzo często w tym pokoju znajduje się butsudan – ołtarzyk i zdjęcia zmarłych przodków. To w tym miejscu można złożyć hołd zmarłym z rodziny i pomodlić się.

FUSUMA　襖

              Fusuma (ふすま) to japońskie przesuwane drzwi, które stosuje się jako przegrodę w pokoju czy jako drzwi do szafy. Rama drzwi wykonana jest z drewna i pięknie zaprojektowanego, nieprzeźroczystego papieru, przyklejonego z obu stron. Drzwi są ustawione na progu zwanym shikii (しきい), tak aby przesuwały się na boki podczas otwierania i zamykania.

TATAMI　畳

              Tatami (たたみ) to tradycyjna mata, której używa się do pokrywania podłogi, najczęściej w pokoju w stylu japońskim, czyli washitsu (わしつ). Tatami wykonane jest ze słomy ryżowej splecionej słomą trawy o nazwie igusa. Brzegi tatami wykończone są materiałem. Standardowe wymiary tatami wynoszą 90 x 180 x 5 centymetrów. Maty tatami służą także jako jednostka miary powierzchni wnętrz.

TOKONOMA　床の間

              Wnęka tokonoma （とこのま）w tradycyjnym japońskim domu najczęściej mieści się w salonie gościnnym, do którego wchodzi się poprzez rozsuwane drzwi. W takim pokoju w tradycyjnym japońskim stylu – washitsu – bardzo często bywa umieszczony także ołtarzyk butsudan, z posążkiem Buddy, ozdobiony kwiatami, z różnego rodzaju kadzidełkami lub też ołtarzyk shintoistyczny – kamidana (神棚), przed którym składa się bóstwom ofiary (m.in. sake czy gotowany ryż).

SHŌJI　障子

              Shōji (しょうじ) można stosować zarówno jako drzwi jak i jako okna. Ramy są drewniane i wyglądają jak kratownica. Wszystko pokryte jest pokryte białym papierem, którego zadaniem jest nie wpuszczać zbyt dużo światła do pokoju.

AMADO  雨戸

W Japonii większość współczesnych drewnianych domów ma szklane przesuwne okna oraz drzwi oraz stalowe okiennice amado (雨戸). W ciągu dnia okiennice są przymocowane do zewnętrznej ściany domu. W nocy można je wyciągnąć i zakryć nimi otwory drzwiowe i okienne domu. Okiennice są przydatne nie tylko w celu zapewnienia bezpieczeństwa, ale także aby aby zapewnić spokój w nocy. Chronią one również wnętrze przed silnym deszczem i wiatrem.

KOTATSU　こたつ

              W tradycyjnych japońskich domach nie istnieje coś takiego jak centralne ogrzewanie czy wszystkim dobrze znany kaloryfer. Kiedy nastają chłodne dni Japończycy ogrzewają się hibachi (ひばち), czyli przenośnym piecykiem oraz grzeją się przy kotatsu (こたつ). Kotatsu to dawniej było palenisko znajdujące się poniżej poziomu podłogi, a obecnie jest to urządzenie grzewcze, które umieszcza sie pod stolikiem tsukue, poniżej poziomu podłogi. Może to być tradycyjnie urządzenie na węgiel, który wkłada się we wgłębieniu ukrytym pod podłogą, na które nakłada się kratownicę z drewna, ale najczęściej jest to urządzenie elektryczne. Kotatsu dodatkowo posiada specjalny futon – kotatsu-buton, którym przykrywa się po spuszczeniu na dół nogi.

ZABUTON　座布団

              Zabuton (ざぶとん) to różnokolorowe poduszki, które wypchane są bawełną i położone na tatami zastępują zachodnie krzesła. Razem z malutkimi stoliczkami tworzą typowy salon w domach japońskich. Zabuton jest także stosowany podczas medytacji.

FUTON　布団

Futon (布団) to miękki materac do spania. Chociaż dzisiaj większość Japończyków śpi na normalnych łóżkach, to jednak zawsze w japońskim domu można znaleźć futon. Bardzo często jest on dawany gościom, jeśli zostaną oni na noc. Wtedy też umieszcza się gościa w pokoju w stylu japońskim – washitsu ( わしつ). Futon produkowany jest przede wszystkim z bawełny, przez co jest 100% naturalny. Idealnie wspiera cały kręgosłup, zapewniając mu odpowiednie ułożenie i zmniejszając bóle, dlatego też spanie na futonie jest dobre dla zdrowia.

FURO　風呂

              Japońska łazienka furo （風呂）lub grzecznościwo ofuro (お風呂）podzielona jest na dwie części. Pierwsza część to przebieralnia, gdzie rozbieramy się i ubieramy. Bardzo często w tym miejscu stoi także pralka i umywalka. Drugą częścią jest przestrzeń kąpielowa, czyli miejsce do mycia się. W przestrzeni do mycia znajduje się prysznic, który nie posiada żadnych zasłonek, a także półeczki z kosmetykami, krzesełko, miski i wanna. Wanna w dzień pozostaje zasłonięta, by się nie brudziła, a wieczorem po to, żeby nie stygła w niej woda, o ile nie jest ona automatycznie podgrzewana co jest popularne w nowoczesnych mieszkaniach manshon (マンション). Główną zasadą korzystania z japońskiej łazienki jest dokładne umycie się pod prysznicem. Dopiero później można wejść do wanny. Trzeba uważać, by dokładnie spłukać z siebie resztki szamponu czy mydła. Do tej samej gorącej wody wchodzą tez inni domownicy.

SENTŌ　銭湯

Kiedyś nie wszyscy mieli w domu łazienki, były one luksusem, więc popularne były łaźnie. Sentō (銭湯) to publiczne łaźnie. W każdym sentō jest oddzielna część dla kobiet i dla mężczyzn: szatnie, prysznic, pod którym każdy powinien się najpierw dokładnie umyć i duża wanna, która służy do zrelaksowania się. Idąc do sentō powinno się pamiętać, by zabrać swój ręcznik, mydło i szampon. Wejście kosztuje około 400 jenów dla dorosłej osoby.

TEARAI　手洗い/TOIRE　トイレ/BENJO  便所

              Ubikacje określna się w Japonii jako tearai (手洗い) lub grzecznościowo otearai (お手洗い), a także toire（トイレ）/otoire（おトイレ） lub benjo（便所）/obenjo（お便所）W Japonii można znaleźć ubikacje dwóch typów:w tradycyjnym stylu japońskim washiki (和式) oraz w stylu zachodnim yōshiki (洋式). Ubikacja w stylu japońskim to ubikacja kucana – w odróżnieniu do ubikacji w stylu zachodnim – siedzącej. Ubikacja kucana wygląda jak obrócony o 90 stopni pisuar, który został wbudowany w podłogę. Toaleta wykonana jest z porcelany. Zamiast siadać, użytkownik kuca nad ubikacją twarzą w stronę ściany z tyłu pomieszczenia. Druga ubikacja – siedząca jest to zwykła muszla klozetowa używana na całym świecie, jednak w Japonii znana jest przede wszystkim jako ubikacja w stylu zachodnim. Toalety w stylu zachodnim są obecnie powszechniejsze w japońskich domach niż ubikacje kucane. W obu przypadkach przed wejściem do toalety zmienia się papcie. W miejscach publicznych są to najczęsciej gumowe klapki.

Ilustracje: Michalina Majewska