14 marca 2020 r. została oddana do użytku nowa stacja JR East [1] na liniach Yamanote oraz Keihin-Tōhoku – Takanawa Gateway (高輪ゲートウェイ駅). Jest ona trzydziestą stacją na obwodnicy kolejowej Yamanote – linii otaczającej ścisłe centrum Tokio, która swoją obecną formę uzyskała w 1956 r., po oddzieleniu od linii Tōhoku. Budowa nowego dworca była jednym z elementów przygotowań metropolii do Letnich Igrzysk Olimpijskich „Tokyo 2020” [2]. W tym samym miesiącu oddano także do użytku nowy budynek dworca w Harajuku, który zastąpił historyczny budynek z 1924 r.

Projekt dworca Takanawa Gateway jest elementem szerszego projektu rewitalizacji miasta w rejonie Shinagawy – „Global Gateway Shinagawa”. Na przekształconych terenach dawnej zajezdni, liczących ok. 13 hektarów, powstanie kompleks wieżowców z funkcjami mieszkaniowymi, handlowymi, biurowymi i hotelowymi, a także łączący go ze stacją plac. Zakończenie budowy przewiduje się na 2024 r. Przeregulowanie gruntów jest przydatnym instrumentem w projektach rewitalizacji obszarów miejskich w przypadku gruntów prywatnych z rozdrobnioną własnością. Projekt dworca na takiej zasadzie powstał w oparciu o współpracę JR East z półprywatną agencją Urban Renaissance Agency (Dokuritsu gyōsei hōjin Toshi saisei kikō).

Takanawa Gateway jest stacją na estakadzie typu wyspowego, z budynkiem zawierającym wejście i hol główny na poziomie wyższym oraz zejścia na usytuowane niżej perony. Stacja zaprojektowana przez architekta Kengō Kumę (Kuma Kengō; ur. 1954 r.; Kengo Kuma and Associates.) łączy w ciekawy sposób tradycję z nowoczesnością. Kuma jest także autorem projektu Nowego Stadionu Narodowego (新国立競技場 Shin kokuritsu kyōgijō; New National Stadium) w Tokio, który ma być głównym stadionem Igrzysk Olimpijskich w Tokio w 2021 r. [3]. Kengo Kuma buduje swoje koncepcje wykorzystując naturalne właściwości materiałów, odpowiednio je „nawarstwiając” i powiązując z otoczeniem – które jest zresztą punktem wyjściowym, ponieważ architekt czerpie z materiałów lokalnych – oraz odnosząc je do tradycyjnej architektury japońskiej i estetyki. [4]. Projekt dworca czerpie z niezaprzeczalnego uroku drewna.

Dworzec ma duży dach membranowy ze stali i szkła, którego koncepcja wynikła z inspiracji sztuką origami. Z kolei połączenie kolorystyczne drewna cedrowego sugi z bielą stali nasuwa skojarzenia z japońskimi przesuwanymi ekranami shōji. Tradycyjną techniką yamato-bari zastosowano do nadania drewnianym ścianom nierównej powierzchni. Drewno, które jest wiodącym materiałem wykończeniowym, zostało zastosowane także na podłogi – nawet na peronach, co czyni tą stację wyjątkową. Drewniane są również elementy wyposażenia, np. oryginalne ławki na peronach. Instalacja artystyczna przedstawiająca piękno czterech pór roku znajduje się na holu. Dworzec jest przestronny, oświetlony światłem dziennym Posiada szereg nowoczesnych i przyjaznych dla środowiska rozwiązań: panele słoneczne, generatory wiatrowe, oświetlenie LED, ekrany akustyczne oraz roboty, które służą do udzielania informacji pasażerom, sprzątania i zapewnienia bezpieczeństwa. Jest także bezzałogowy sklep, w którym samoobsługa odbywa się na zasadzie „touch and go”. Pewien niedostyt budzi czytelność konstrukcji. Elementy pionowe ciekawych, rozgałęzionych podpór dachu są obudowane drewnem, co zmniejsza ich wyrazistość i ekspresję.

Dworzec odzwierciedla elegancję, jaką mogą prezentować projekty infrastrukturalne, łączące funkcję z estetyką.

[1] East Japan Railway Company (Higashi-Nihon Ryokaku Tetsudō Kabushiki-gaisha; JR East) – Japońskie Koleje Wschodnie – największa grupa należąca do spółki kolejowej Grupa Koleje Japońskie – Japan Railways Group (Jeiāru Gurūpu),utworzona w 1987 r. po prywatyzacji i podziale Japońskich Kolei Państwowych – Japan National Railways (Nippon Kokuyū Tetsudō;JNR) na 7 grup regionalnych.

[2] Igrzyska zaplanowane na 2020 r. zostały przełożone z powodu epidemii covid-19 na 2021 r.

[3] Kido, E.M. „Kontrowersyjny projekt stadionu olimpijskiego w Tokio, Polonia Japonica 2020 (http://poloniajaponica.jp/obserwacje-japonskie/item/1602-kontrowersyjny-projekt-stadionu-olimpijskiego-w-tokio).

[4] Kido, E. M. „Architektura Kengō Kumy – „Kengo Kuma: a LAB for materials”, Polonia Japonica 2018 (http://poloniajaponica.jp/obserwacje-japonskie/item/1528-architektura-kengo-kumy-kengo-kuma-a-lab-for-materials).

©zdjęcia E.M. Kido