W maju 2001 r. została ukończona budowa budynku Ambasady RP w dzielnicy Meguro-ku w Tokio, zaprojektowanego przez Krzysztofa Ingardena i biuro Ingarden & Ewý oraz Jet Atelier (projekt szczegółowy i generalny wykonawca – Taisei Corporation). Uroczyste otwarcie, z udziałem wielu gości, odbyło się 30 maja 2001 r.

W bieżącym 2021 roku mija zatem już dwadzieścia lat funkcjonowania „nowego budynku ambasady”, który na trwale wpisał się w krajobraz tokijski zarówno w sensie architektonicznym jak i metaforycznym. Ambasada stała się miejscem dobrze reprezentującym Polskę, terenem wielu ważnych i ciekawych wydarzeń polsko-japońskich, a także polonijnych. Dla Polaków w Japonii ambasada stała się swoistym „polskim domem”.

Budynek Ambasady RP w Tokio w 2021 r.

W grudniu 2000 r. zakończyła się budowa budynku ambasady w stanie surowym, a następnie po wykończeniu wnętrz, w maju 2001 r. ambasada została oddana do użytku. Koncepcja budynku oparta była na tradycji architektury europejskiej, która przejawia się w czytelnej kompozycji przestrzennej brył i specyfice materiałów. Dwie części budynku składające się z dwóch brył – owalnej oraz na planie trapezu – z jednej strony kontrastują ze sobą na zasadzie kształtów, materiałów i funkcji, a z drugiej równoważą przestrzennie, zapewniając całości stabilność, wyciszenie, a także reprezentacyjny charakter. Frontowa, owalna część budynku mieści w sobie pomieszczenia publiczne i reprezentacyjne, a w drugiej części z tyłu działki znajdują się biura ambasady i konsulatu (pow. całkowita 2,513 m²).

Budynek ambasady zawiera jednak w sobie także przesłanki „architektury powierzchni”, gdyż widać nacisk położony na fasadę i na fakturę materiałów. Materiały zastosowane na elewacji oraz we wnętrzach – kamień, cegła, szkło i drewno zawierają w sobie także przesłanki metaforyczne, zarówno w ogólnym odniesieniu do tradycji architektury europejskiej, jak i szczególnie polskiej. Symbolicznym punktem odniesienia do architektury polskiej stał się w projekcie krakowskich architektów Zamek Wawelski. W nawiązaniu do zamku zastosowano w elewacji frontowej oraz we wnętrzach reprezentacyjnego hallu wejściowego beżowy piaskowiec. Elewacja bryły owalnej wykończona została cegłą. Posadzka została wyłożona czarnym granitem. Reprezentacyjna klatka schodowa łącząca poziom B2, gdzie zlokalizowana jest sala wielofunkcyjna, z hallem wejściowym na parterze oraz poziomem pierwszego piętra, została zaprojektowana w nawiązaniu do spiralnych klatek schodowych stosowanych w historycznej architekturze polskiej, zwłaszcza w średniowiecznych kamieniczkach oraz w budynkach reprezentacyjnych. Schody wyłożono drewnem dębowym. Elementy drewniane pojawiają się także w detalach balustrady, wykończeniu jednej ze ścian w hallu oraz w koncepcji aranżacji wnętrza gabinetu ambasadora. Drewno zastosowane jest także do wykończenia posadzek w reprezentacyjnej części biurowej łącznie z salonem, a także jako materiał wykończeniowy sali wielofunkcyjnej.

Widok z sali wielofunkcyjnej na klatkę i ogród

Metaforyka oparta na zastosowanych materiałach, kolorach, fakturze, jest jednak subtelna i pozwala na przeobrażenie tradycji w nowoczesną abstrakcję. Obok kolorystyki wynikającej z symboliki – jasnego beżu piaskowca, naturalnego koloru dębu, czerwonej cegły i czarnego kamienia, pojawiają się kolory i faktury materiałów „współczesnych” – surowego wyeksponowanego betonu, nierdzewnej stali, czarnych elementów stalowych i szkła. Biurowa część budynku posiada w elewacji frontowej szklaną ścianę osłonową a w części parteru wykończona jest piaskowcem. Pozostałe elewacje budynku są pozostawione w postaci surowego betonu. Europejski charakter budynku został uzyskany nie dzięki kopiowaniu form historycznych, lecz między innymi dzięki wykorzystaniu możliwości wynikających z nowoczesnej konstrukcji. Ciekawym akcentem w tym względzie jest zadaszenie nad wejściem dla VIP, znajdujące się w części owalnej. Zadaszenie zostało zaprojektowane jako stalowa konstrukcja nadwieszona dźwigająca szklaną taflę. Nadwieszenie to jest z jednej strony bardzo współczesne, ze względu na zastosowane materiały, a z drugiej strony można je traktować jako reminiscencję średniowiecznego mostu zwodzonego. Całość – brama i most – nawiązują do charakterystycznego elementu obwarowań miejskich – barbakanu.

U góry po lewej: hol wejściowy, po prawej: widok z holu do atrium;

na dole po lewej: sala wielofunkcyjna; po prawej oraz poniżej: w czasie budowy ambasady (projektanci i wykonawcy z firmy Taisei, delegacja MSZ do spraw budowy z Warszawy, projektant dr arch. Krzysztof Ingarden, konsul Czesław Kulesza oraz inżynier nadzoru budowy dr arch. Ewa Maria Kido)

Dzięki zastosowanym z subtelnością metaforom oraz nowoczesnym materiałom, budynek postrzegany jest w Japonii jako przykład nowoczesnej architektury i estetyki europejskiej, a w szczególności polskiej. O nowoczesności świadczy także zastosowana ówczesna technologia – podziemny dwu-poziomowy mechaniczny parking, nowoczesna kuchnia na potrzeby reprezentacyjne ambasady, a także sala wielofunkcyjna z rozkładana sceną, wyposażeniem audiowizualnym i oświetleniem specjalnym, przystosowana do koncertów, projekcji filmów, organizowania wystaw, przyjęć i seminariów.

W koncepcji zagospodarowania terenu działki opracowanej przez firmę Dai–ichi Seed, na uwagę zasługuje ogród zagłębiony, położony na poziomie B2, naprzeciwko 2-kondygnacyjnego foyer przylegającego do sali wielofunkcyjnej. Ze względu na to, że działka nie jest zbyt duża (992,17 m²) i w większej części zabudowana (553,27 m²), ogród zagłębiony zaprojektowany w stylu nawiązującym do ogrodów japońskich, stanowi istotny akcent krajobrazowy, widoczny z hallu wejściowego oraz z poziomu foyer. Elementy kompozycyjne ogrodu – drzewa bambusowe, kamienie, żwir, mech, drobne krzewy oraz strumień ze spływającą kaskadowo wodą – wprowadzają do wnętrza motywy estetyki japońskiej. Oprócz walorów wizualnych, ogród stwarza możliwość kontaktu z naturą poprzez doświadczenia dźwiękowe, zapachowe, a także możliwość obserwacji procesów przemijania jesienią i odradzania wiosną. Zieleń została także zlokalizowana wzdłuż ogrodzenia frontowego, gdzie rytm wiecznie zielonych tui dobrze harmonizuje z ceglano-szklaną elewacją budynku, oraz wokół budynku. Zgodnie z koncepcją projektu określonej jako „aromat polskiego lasu w Japonii”, zastosowano tutaj wiele gatunków kwiatów i krzewów będących pochodzenia europejskiego i popularnych w Polsce, które połączono z rodzimą roślinnością japońską. W nawiązaniu do rosnących w sąsiedztwie brzóz, usytuowano również brzozę przy wejściu do konsulatu. Na dachu w części owalnej zaprojektowano pokrycie trawą na sztucznym podłożu oraz przysłonięcie zielenią urządzeń technicznych. Zieleń zaplanowana na różnych poziomach, a także umieszczona we wnętrzach budynku, podkreśla walory architektoniczne i krajobrazowe obiektu, a także zmniejsza barierę pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem. W ten sposób budynek ambasady, pomimo spełniania funkcji placówki dyplomatycznej, zachowuje „otwarty” i nowoczesny charakter, odzwierciedlający filozofię przemian w kraju, który reprezentuje.

Naczelną ideą w projekcie aranżacji wnętrz wykonanym i zrealizowanym przez Taisei Corporation we współpracy z architektem Masato Horii, było podkreślenie związku wystroju z architektoniczną koncepcją budynku. Kolorystyka i forma mebli, oświetlenia, żaluzji, zasłon i innych detali wnętrz w hallach wejściowych, salach spotkań, salonie, gabinecie ambasadora zostały skoordynowane z kolorystyką i stylistyką budynku. Podobnie skoordynowano wyposażenie pomieszczeń biurowych oraz mieszkań i pokojów gościnnych, gdzie zastosowano meble produkcji japońskiej oraz duńskiej. W efekcie uzyskano nowocześnie wyposażony budynek o modernistycznym, prostym a zarazem wyrafinowanym wystroju oraz eleganckie przestrzenie biurowe. Dużą rolę w estetyce budynku niewątpliwie odgrywają „powierzchnie” oraz delikatna symbolika, która nie cofa budynku w czasie, ale nawiązuje do tradycji i ukierunkowuje w przyszłość.

Budynek ambasady RP należy z pewnością do tej grupy ambasad w Tokio, takich jak ambasada Kanady, Szwecji czy Australii, które mimo upływu czasu nadal reprezentują swój kraj poprzez nowoczesną architekturę. Obiekt ten, będący unikalnym przykładem architektury polskiej w Tokio, zawiera w sobie „informacje” na temat charakteru polskiej estetyki, sztuki i kultury. Nawiązanie do historii, poprzez które architektura ustosunkowuje się do koncepcji „ciągłości”, nadaje współczesnej architekturze budynku ambasady dodatkową wartość i głębię, podczas gdy nawiązanie do otoczenia zmniejsza barierę pomiędzy architekturą budynku a środowiskiem miejskim w Tokio. Budynek ten sprawdził się jako symbol Polski i architektury polskiej w Tokio, podobnie jak zaprojektowane przez Aratę Isozaki współpracującego z Krzysztofem Ingardenem, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie, które symbolizuję Japonię i architekturę japońską. 

W nowej siedzibie urzędowało do tej pory już 6 ambasadorów (Jerzy Pomianowski, Marcin Rybicki, Jadwiga Rodowicz-Czechowska, Cyryl Kozaczewski, Jacek Izydorczyk i obecny Ambasador Paweł Milewski) oraz 6 konsulów (Czesław Kulesza, Leszek Rowicki, Grzegorz Grabarczyk, Dominika Giordano, Anna Gawlik-Pardyak i obecny Konsul Łukasz Osmycki). Nasza redakcja prowadziła z wieloma z nich żywą i dającą dużo satysfakcji współpracę. 

Autorzy budynku Ambasady RP w Tokio:

dr arch. Krzysztof Ingarden

współpraca:Jacek Ewý, Bogdan Blady, Tomasz Liniecki, Agnieszka Cichowska-Blady, Zbigniew Brach, JET Atelier sp. z o.o, Kraków

arch. Tetsuya Shibayama (Projekt budowlany i projekt wykonawczy)

inż. Masayoshi Kawada (Projekt konstrukcji, Taisei Corporation 1 st Class Kenchikushi Office)

dr arch. Krzysztof Ingarden (JET Atelier, Nadzór)

Taisei Corporation 1 st Class Kenchikushi Office (Projekt wyposażenia wnętrz)

Takashimaya, Hori Architects, Tokyo

Taisei Corporation 1 st (Wykonawca)

Taisei Corporation 1 st Class Kenchikushi Office (Nadzór)

dr arch. Ewa Maria Kido (Inżynier nadzoru inwestorskiego)

Inwestor: Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie

Wykonawca: TAISEI Corporation 1 st Class Kenchikushi Office

----------------------------------------------

Kido, E. (2002): Ambasada Polski w Tokio, Architektura, Nr 2/2002, Wydawnictwo Murator, Warszawa, str.20-24.

Link: http://iea.com.pl/publikacje/2002/2002-KEM-Ambasada-Polski-w-Tokio.pdf