W dniu 5 lipca gdański teatr tańca Amareya, występujący w poszerzonym składzie jako Amareya Theatre & Guests przedstawił w Tokio znakomity spektakl pod tytułem „Nomadka”.

     „Nomadka” to opowieść o kobietach. W centralnym punkcie spektaklu osadzono postać Louise Fontain, artystki i performerki, która w dzieciństwie przymusowo została wysiedlona z Grenlandii do Danii, a obecnie mieszka w Norwegii. Tam właśnie, gdzieś w górach północnej Norwegii, zetknęły się z nią przypadkowo członkinie zespołu Amareya. Louise wystawiła stół, zaczęła na nim kroić ryby i opowiadać historię własnego życia. To samo robi w spektaklu „Nomadka”. W przestrzeni scenicznej oprócz Louise widzimy 6 dorosłych kobiet, pojawia się też japońska dziewczynka. Aktorki pozostają w ciągłym ruchu, znajdują się nie tylko na scenie, ale także w przejściach na widowni. Każda z postaci nosi w sobie jakiś stygmat cierpienia, rozdarcia lub odosobnienia, z którego chce się wyzwolić. Każda prezentuje swoją odrębną historię, a historie te splatają się w jeden wielogłosowy spektakl, wciągający widzów. 50 minut mija szybko i niepostrzeżenie.

     „Nomadka” to opowieść o budowaniu tożsamości w sytuacji, gdy trudno jest odwołać się do korzeni. Louise Fontain, którą w wieku 9 lat oderwano od rodziny i dotychczasowego środowiska w celu „ucywilizowania”, została pozbawiona rodzimego języka i więzi z bliskimi. Oderwana od korzeni, zawieszona w przestrzeni „pomiędzy” Louise nie może znaleźć miejsca, gdzie poczuje się jak u siebie. Z biegiem lat silniej odczuje potrzebę powrotu do kraju swego urodzenia. Tak, jak kiedyś robiła to babka, kroi ryby odziedziczonym po niej nożem ulo, który jest atrybutem eskimoskiej kobiety. Louise nie pamięta piosenki śpiewanej przy ukochaną babkę, nie zna dobrze języka inuit, ale ma nadzieję odzyskania tego, co jej odebrano.

Autentyczność postaci Louise, nadaje spektaklowi konkretnego wymiaru politycznego, staje się głosem przeciwko kolonizacji i zwłaszczaniu cudzej tożsamości, chociaż nie można ograniczyć sensu spektaklu jedynie do tego przesłania. Louise nie jest zresztą tylko bierną ofiarą, widzimy przecież jak wyraża twórczo swoją nomadyczną tożsamość.

Przymusowy nomadyzm jest jednak naznaczony elementem agresji, która ukształtowała życie Louise. Taka agresja tkwi głęboko w nas wszystkich - stwierdza reżyserka na spotkaniu po spektaklu. - Jednym z celów przedstawienia jest danie ukojenia ludziom, którzy noszą w sobie cierpienie spowodowane różnymi przyczynami. Nie chodzi o estetykę, ale o wspólnotę przeżyć, która wywodzi się z głębszego poziomu naszego istnienia.

     „Nomadka” jest dyskursem na temat nomadyzmu jako stanu świadomości. Koncepcja spektaklu nawiązuje do teorii współczesnej filozofki feministycznej Rossi Braidotti, Wskazuje to, że nomadyzmu pokazanego w spektaklu nie powinniśmy traktować dosłownie. Charakterystyczny dla współczesności nomadyzm jest sytuacją egzystencjalną, która przekłada się na sposób myślenia. Braidotti rozwija pozytywną teorię nomadyzmu, a opisany przez nią kobiecy „podmiot nomadyczny” jest kształtowany na kanwie zmian i przeobrażeń.[i]

     „Nomadka” jest projektem performatywnym, tworzonym wspólnie przez artystki z różnych teatrów i formacji. artystyczych.  Projekt ma nie tylko ciekawą i głęboką koncepcję, ale, co równie ważne, świetne wykonanie i choreografię. Widzimy sceny o bardzo silnej wymowie, oglądamy pozostające na długo w pamięci obrazy, kreowane ciałami arystek w precyzyjny i celowy sposób. Nagość obecna na scenie jest mocnym przekazem. Jest obnażeniem, ekspresją inności, ale taże wyzwaniem i konsytutywnym elementem kobiecości. Potęguje siłę żądania o prawo do odzyskania własnej tożsamości, przydaje mu autentyczności. Inwalidzkie kule oraz inne narzędzia rehbilitacji ruchowej wykorzystane podczas gry, krępują swobodę ruchów, ale kobiety uparcie dążą do odzyskania swych ciał.

Na scenie znajduje się instalacja złożona z kilkudziesięciu zawieszonych noży. Noże mają tak wiele znaczeń, jak dużo jest osób na nie patrzących, w pewnym sensie są jak lustra, w których każdy znajdzie to, co chce; jeden odnajdzie w nich agresję, inny -- symbol tożsamości - wyjaśnia reżyserka podczas spotkania z widzami po spektaklu.

W przedstawieniu wykorzystano projekcję wideo. Na szczęście multimedialności nie było w  nadmiarze i nie przesłoniła ekspresji artystek ani świetnej muzyki, płynącej ze sceny w wykonaniu na żywo. Fakt autentycznego ogolenia głowy jednej z artystek w czasie spektaklu wywiera większe wrażenie niż obrazy oglądane na ekranie.

    Czym jest „Nomadka” oglądana oczami imigrantki? Spektakl ten po raz kolejny skłania do zastanowienia się nad znaczeniem posiadania korzeni, nad rolą języka w budowaniu tożsamości, nad dobrymi i złymi stronami wielojęzyczności i mieszania kultur, nad nomadyzmem jako sposobem życia.

„Nomadka” ma wydźwięk polityczny, w tym sensie, że mówi u upolitycznieniu życia kobiety, a może nie tylko kobiety. Jeśli sięgniesz wgłąb wlasnej emigracji, własnego życia to pewnie odnajdziesz tam element agresji, o której wspomina reżyserka, przymusu z zwenątrz, który, jak się potem okazało, miał daleko idące konsekwencje. Nasze życie było i jest upolitycznione, nawet jeśli nie zauważamy tego na co dzień. I ty jesteś nomadką.

„Nomadka” jest z pewnością przeżyciem więcej niż estetycznym, przynosi coś, co jest nie tylko ukojeniem, ale mieści się bliżej pojęcia katharsis. Chodzi tu przecież o odrodzenie się, o odzyskanie siebie. „Nomadka” jest przeżyciem artystycznym, które pomaga w dążeniu do tego celu.

--------------------------------------------------------------------------------  

„Nomadka”, 5 lipca 2014 r., Teatr X (Kai), Tokyo, Ryogoku

The 11th Theatre X International Dance + Theater Festival IDTF 2014

Koncept i reżyseria: Katarzyna Pastuszak (Amareya)

Choreografia: Katarzyna Pastuszak, Dorota Androsz (Teatr Wybrzeże)

Wystąpiły: Louise Fontain (storytellerka/performerka)
Dorota Androsz (Teatr Wybrzeże)
Magdalena Jędra (Good Girl Killer)

Katarzyna Pastuszak (Amareya)
Aleksandra Śliwińska (Amareya)

Joanna Duda (muzyka)

Anna Kalwajtys (ASP Gdansk)
Teksty: Barbara Szamotulska, Louise Fontain, Katarzyna Pastuszak, Dorota Androsz